Ἰωάννης Καντακουζηνός
Ὁ αὐτοκράτορας τοῦ Βυζαντίου Ἰωάννης Καντακουζηνός (1292-1383) συνδεόταν ἄμεσα μὲ τὴν Ἱερὰ Μονὴ Βατοπαιδίου καὶ μνημονεύεται, ὡς Ἰωάσαφ, στοὺς κτήτορες τῆς Μονῆς. Ὅπως φαίνεται καὶ στὸν βίο τοῦ ἁγίου Σάββα, τοῦ διὰ Χριστὸν Σαλοῦ τοῦ Βατοπαιδινοῦ, ὁ Καντακουζηνὸς τὸν εἶχε ὡς πνευματικὸ πατέρα. Ἐπιθυμοῦσε ἀπὸ νωρὶς νὰ ἐγκατασταθεῖ ὡς μοναχὸς στὴν Μονή. Τὴν ἐπισκέφθηκε λίγο πρὶν ἀπὸ τὸ 1341 καὶ προετοίμαζε ἀπὸ τότε τὴν ἄφιξή του μὲ τὴν χρηματοδότηση κτηρίων καὶ ἄλλων παραχωρήσεων. Ὁ καθηγητὴς Ἔριχ Λάμπερτς γράφει ὅτι ἡ πιὸ πλούσια δωρεὰ χειρογράφων ποὺ ἔγινε ποτὲ σὲ Μονὴ τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἴσως εἶναι ἐκείνη τοῦ Καντακουζηνοῦ στὴν Μονὴ Βατοπαιδίου. Στὴν δωρεὰ τῶν βιβλίων του ἀνήκουν τουλάχιστον 26 λαμπροὶ κώδικες ποὺ γράφηκαν καὶ διακοσμήθηκαν προφανῶς γιὰ τὸν ἴδιο τὸν Καντακουζηνὸ καὶ προέρχονται ἀπὸ τὴν προσωπική του βιβλιοθήκη. Ἐπίσης δώρησε στὴν Μονὴ τεμάχιο τῆς Ἁγίας Ζώνης καὶ τὶς κάρες τῶν ἁγίων Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου καὶ Γρηγορίου Θεολόγου. Στὸν θρόνο ἦταν γιὰ τὰ ἔτη 1347-1354, ἐνῶ τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1354 γίνεται μοναχὸς μὲ τὸ ὄνομα Ἰωάσαφ στὴν Μονὴ Μαγγάνων στὴν Κωνσταντινούπολη. Δὲν ἦρθε στὸ Βατοπαίδι γιατὶ τὸν χρειαζόταν ὁ αὐτοκράτορας Ἰωάννης ὁ Ε´ ὡς σύμβουλό του καὶ διαμεσολαβητὴ σὲ πολλὲς σημαντικὲς ὑποθέσεις τῆς αὐτοκρατορίας. Ὁ Καντακουζηνὸς ἀναδείχθηκε στὴν συνέχεια δεινὸς θεολόγος καὶ πολέμιος τῶν ἀντιησυχαστῶν. Ἔγραψε τοὺς περίφημους ἀντιρρητικοὺς λόγους του πρὸς τὸν μεγαλύτερο ἀντιπαλαμιστὴ μετὰ τὴν κοίμηση τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ, τὸν «σοφὸν Ἰωάννην Κυπαρισσιώτην». Τὴν περίοδο 1363-1369 θὰ πρέπει νὰ ἔμεινε στὴν Μονὴ Βατοπαιδίου γιὰ περισσότερη ἡσυχία καὶ ἀφοσίωση στὸ συγγραφικό του ἔργο. Πέθανε στὶς 15 Ἰουνίου 1383 στὸν Μυστρᾶ.
Ὁ Ἰωάννης Καντακουζηνὸς ὡς αὐτοκράτορας κα ὡς μοναχός. Κώδ. 171, φ. 123r, Ἐθνική
Βιβλιοθήκη τῶν Παρισίων, 1370-1375.
Ἡ κάρα τοῦ ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου, δῶρο τοῦ αὐτοκράτορα Ἰωάννου Καντακουζηνοῦ πρὸς τὴν Ἱ.Μ. Μονὴ Βατοπαιδίου.
Ἡ κάρα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Θεολόγου, δῶρο τοῦ αὐτοκράτορα Ἰωάννου Καντακουζηνοῦ πρὸς τὴν Ἱ.Μ. Μονὴ Βατοπαιδίου. Ἡ θήκη τῆς κάρας τοῦ Ἁγίου ἔχει κατασκευασθεῖ στὴν Βλαχία τὸ 1709.