Παλαιά, ευλαβής παράδοση της Μονής, βασιζόμενη σε μαρτυρίες της τέχνης και της υμνογραφίας, συνδέει την ίδρυσή της με το πρόσωπο του αγίου Ξενοφώντος του Συγκλητικού κατά τον 6ο μ.Χ. αιώνα και ειδικότερα με την ανέγερση ενός μικρού ναΐσκου αφιερωμένου στον άγιο Δημήτριο, περιστοιχιζόμενου από κάποια οικήματα. Πρόκειται για παράδοση που ανάγει την ίδρυση της Μονής στην περίοδο της προϊστορίας του ιερού Άθωνος, της άδηλης φάσεως του αγιορειτικού Μοναχισμού, την οποία σε ορισμένες όμως περιπτώσεις έρχονται να επιβεβαιώσουν τα τεκμήρια πρόσφατων αρχαιολογικών ανασκαφών.
