Οι μοναχοί του Αγίου Όρους ήταν ένα πολύ αντιπροσωπευτικό δείγμα της βυζαντινής κοινωνίας. Μεταξύ τους υπήρχαν και αναλφάβητοι αγρότες αλλά και μορφωμένοι αριστοκράτες και βέβαια λόγιοι, οι οποίοι και διάβαζαν κατ᾽ ιδίαν στο κελλί τους ή στην βιβλιοθήκη αλλά και έγραφαν επιστολές, σχόλια ή σημειώσεις γεγονότων στο περιθώριο βιβλίων, ή συνέγραφαν δικά τους έργα. Η βιβλιοθήκη του Μοναστηριού εμπλουτιζόταν διαρκώς με έργα που ενδιέφεραν αυτό το λόγιο αναγνωστικό κοινό, συγχρόνων και αρχαίων συγγραφέων, τα οποία δεν είχαν απαραίτητα θρησκευτικό περιεχόμνο. Ο άγιος Θεόδωρος, ο σπουδαίος ηγούμενος της μονής Στουδίου τον 9ο αιώνα, γράφει ότι τις μέρες που δεν υπήρχε κάποια σημαντική χειρωνακτική εργασία, χτυπούσε το σήμαντρο που καλούσε τους μοναχούς στη βιβλιοθήκη για να διαλέξουν βιβλίο να διαβάσουν. Σε πιο πρόσφατες εποχές το διαρκώς υψηλότερο επίπεδο μόρφωσης έκανε την ιδιωτική μελέτη μια καθολική πρακτική, την οποία εφαρμόζει στο καθημερινό του πρόγραμμα ο μοναχός, όμοια με τον κανόνα του.
