Ο άγιος Διονύσιος, κτήτωρ της μονής Διονυσίου. Φορητή εικόνα, 18ος αιώνας.

ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΔΙΗΝΕΚΕΣ

ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΔΙΗΝΕΚΕΣ

Όσην ώρα συνομιλούσε με την βασιλεία μου, δεν αναζήτησε να αποκομίσει χρηματικά ποσά ούτε τρόπο για να πληρώνει απολαύσεις της ζωής, όπως κάνουν κάποιοι, αλλά άρχισε αμέσως να με καθοδηγεί και να μού διαφημἰζει τον δρόμο που οδηγεί στην σωτηρία: “όλοι, είπε, όσοι φημίζονται ως σωστοί βασιλείς και ηγέτες, έχτισαν μοναστήρια και αφιερώματα στο Άγιον Όρος για παντοτινό τους μνημόσυνο. Πρέπει λοιπόν κι εσύ, εφόσον ξεπερνάς πολλούς, να κάνεις μια ανάλογη προσθήκη, ώστε να έχεις όπως κι εκείνοι μνημόσυνο διηνεκές και ψυχική απόλαυση ατελείωτη”.

Ο άγιος Διονύσιος δίπλα στον άγιο Σάββα, τοιχογραφία του καθολικού, 16ος αιώνας.

ΡΑΚΕΝΔΥΤΟΣ, ΗΣΥΧΟΣ
ΚΑΙ ΧΑΡΟΥΜΕΝΟΣ

ΡΑΚΕΝΔΥΤΟΣ, ΗΣΥΧΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΟΥΜΕΝΟΣ

Ένας τέτοιος παρουσιάστηκε τώρα και στα μέρη μας: ο καλός πατέρας και λειτουργός του Θεού και ιερομόναχος ιδιαίτερα σεβαστός, ο κυρ Διονύσιος. Ήρθε από το Άγιον Όρος για να δει τον δικό μου αλλά και ολόκληρης της μεγαλούπολης Τραπεζούντας αρχιποιμένα, και δικό του αδελφό, τον κυρ Θεοδόσιο. Εμφανίστηκε λοιπόν ενώπιον της βασιλείας μου ρακένδυτος, ήσυχος και κατευναστικός, όπως συνηθίζουν οι αναχωρητές, λέγοντας λίγα, όπως κάνουν οι έγκλειστοι, αλλά ψυχωφελή και σωτήρια, και όλα με συντετριμμένη καρδιά και πνεύμα ταπείνωσης. Μού φάνηκε άγγελος σταλμένος από τον Θεό που φέρνει το ωραίο μήνυμα της σωτηρίας. Μιμούμενος τον Χριστό, δεν μαρτυρούσε ο ίδιος για τον εαυτό του, αλλά όπως για Εκείνον ο Πατήρ, έτσι και γι᾽ αυτόν μαρτυρούσαν η εσωτερική του ησυχία, η γεμάτη χαρά όψη του και οι ανυπέρβλητες αρετές του. Θα έλεγε κανείς πως επειδή κάποτε ο Αθανάσιος δόθηκε από την Τραπεζούντα στον Άθωνα, τώρα ο Διονύσιος αντιδόθηκε στην Τραπεζούντα από τον Άθωνα.

Ο κτήτορας Αλέξιος Γ´Κομνηνός με την σύζυγό του Θεοδώρα, λιθογραφία.

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΕΙ
ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΕΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Τον Σεπτέμβριο του 1374 ο Αλέξιος Γ´ Κομνηνός, αυτοκράτορας της Τραπεζούντας, δωρίζει στο Μοναστήρι για την οικοδόμησή του ένα πολύ μεγάλο ποσό, 100 σώμια (περίπου 134.000 “άσπρα”, δηλαδή αργυρά νομίσματα), και ορίζει ως ετήσια χορηγία από τον ίδιο και τους διαδόχους του 1000 άσπρα. Στο κτητορικό αυτό χρυσόβουλλο εξηγεί τα κίνητρά του και διηγείται ο ίδιος την ιστορία: “...αυτούς που από τρυφερή ηλικία έχουν αφιερώσει τον εαυτό τους στον Θεό, και που το όνομά τους έχει καταγραφεί στους ουρανούς, και που μπήκαν μέσα σε πέτρα για σπίτι, και που σκαρφάλωσαν στην απόκρυμνη κορυφή του βουνού των αρετών, από όπου και φέρνουν την βοήθεια, γιατί έρχονται από τον Θεό, αυτούς οφείλει κανείς να τους καλοδέχεται και να τους αποδίδει την οφειλόμενη τιμή και φιλοξενία. Διότι όποιος τους αγαπάει και τους υποδέχεται, βάζει στο σπίτι του και φιλοξενεί τον ίδιο τον Χριστό, που τους έστειλε”.

Ο κτήτορας Αλέξιος Γ´Κομνηνός.


Ο πύργος από τον εσωτερικό περίβολο της Μονής.

Ο ΠΥΡΓΟΣ

Ο ΠΥΡΓΟΣ

Ο οχυρωματικός πύργος, ύψους σχεδόν 24 μέτρων, είναι από τους πιο εντυπωσιακούς στο Άγιον Όρος. Η συμπαγής κατασκευή που εδράζεται στον βράχο έχει τετράγωνη διατομή, τέσσερις ορόφους, από τους οποίους οι δύο είναι θολωτοί, ενώ οι τοίχοι έχουν πάχος δύο μέτρα σε όλες τις πλευρές. Στον τρίτο όροφο ανοίγονται ζεματίστρες ή καταχύστρες, απ᾽όπου οι αμυνόμενοι μοναχοί έριχναν ζεματιστό νερό ή λάδι στους επιτιθέμενους πειρατές. Γύρω από την στέγη του έχει επάλξεις. Χτίστηκε το 1520 από τον βοεβόδα της Βλαχίας Νεάγκοε Βασσαράβ, όπως μαρτυρεί μια φροντισμένη μεγαλογράμματη επιγραφή, εντοιχισμένη στη νότια όψη του.

Η νότια επέκταση της Τράπεζας, με την θέση του ηγουμένου, 16ος αιώνας.

Η ΤΡΑΠΕΖΑ

Η ΤΡΑΠΕΖΑ

Η Τράπεζα βρίσκεται νότια του καθολικού. Τα δύο κτίρια επικοινωνούν μέσω μιας στοάς, καθώς η εύκολη πρόσβαση από το ένα στο άλλο εξυπηρετεί πάντα την καθημερινότητα ενός Μοναστηριού. Στους τοίχους αυτής της στοάς απλώνονται οι ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες της Αποκάλυψης, για τις οποίες μπορείτε να δείτε την ειδική αφήγηση. Ο ευρύς ορθογώνιος χώρος αμέσως μετά την είσοδο της Τράπεζας είναι η βυζαντινή της φάση, ενώ η ορθογώνια προέκταση που καταλήγει στην κόγχη με την θέση του ηγουμένου, είναι προσθήκη του 16ου αιώνα. Οι τοιχογραφίες έγιναν σε διαφορετικές φάσεις από δύο ζωγράφους: μοναστικά θέματα, εσχατολογικά, αφηγηματικοί κύκλοι, μεγάλες μορφές του μοναχισμού παραταγμένες που κοιτάζουν μέσα στον χώρο των εστιαζόμενων. Η Τράπεζα της Ιεράς Μονής Διονυσίου είναι ένας χώρος γεμάτος νόημα, στον οποίο αφιερώνεται ειδική αφήγηση.

Η Παναγία του Ακαθίστου.

ΤΟ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙ ΤΟΥ
ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ

ΤΟ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙ ΤΟΥ ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ

Το παρεκκλήσι της Παναγίας του Ακαθίστου ενσωματώνεται στα βόρεια της λιτής. Έχει τρούλο που στηρίζεται κατευθείαν στους εξωτερικούς τοίχους. Φιλοξενεί την εφἐστια εικόνα του Μοναστηριού, η οποία θεωρείται ως η αρχαιότερη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας στο Άγιον Όρος, γνωστή ως Παναγία του Ακαθίστου. Τα χαρακτηριστικά της εικόνας είναι δυσδιάκριτα, λόγω του μύρου που αναβλύζει κατά καιρούς. Η παράδοση την συνδέει με την πολιορκία της Βασιλεύουσας από τους Πέρσες και τους Αβαροσλαύους, το 626. Ένας μεγάλος πλούτος αφηγήσεων έχει διασωθεί σχετικά με τις θαυματουργικές της επεμβάσεις.

Το μοναστικό συγκρότημα άνωθεν, με το Καθολικό στο κέντρο.

ΚΑΘΟΛΙΚΟ

ΚΑΘΟΛΙΚΟ

Το Καθολικό, το κέντρο της ζωής της αδελφότητας, είναι αφιερωμένο στον Τίμιο Πρόδρομο και έχει θεμελιωθεί στην κορυφή της πέτρας. Καθώς ο αρχικός βυζαντινός ναός καταστράφηκε από πυρκαγιά, το Καθολικό ανοικοδομήθηκε εκ νέου και ιστορήθηκε την περίοδο 1535-1547 με χορηγία του Πέτρου Ράρες. Δύο επιγραφές μαρτυρούν για την σημαντική χορηγία: η μία κάτω από την Κοίμηση που βρίσκεται πάνω από την κεντρική είσοδο της λιτής προς τον κυρίως ναό. Η άλλη κάτω από τα πορτρέτα του ηγεμόνα και της οικογένειάς του, στο νότιο τοίχο. Οι τοιχογραφίες είναι έργο του σπουδαίου ζωγράφου Τζώρτζη του Κρητός, ο οποίος ιστόρησε τους τοίχους του Καθολικού με μορφές χαρακτηριστικά μνημειώδεις, με ήσυχα και στοχαστικά πρόσωπα.

Ο πύργος από τα νοτιοδυτικά.

ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ

ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ

Το επιβλητικό συγκρότημα της Ιεράς Μονής Διονυσίου έχει χτιστεί επάνω στον βράχο σε δύο κύριες οικοδομικές φάσεις. Η πρώτη ανάγεται στην εποχή της ίδρυσης της Μονής από τον όσιο Διονύσιο, κατά τα τέλη του 14ου αιώνα και χρηματοδοτήθηκε από τον Αλέξιο Γ΄ Κομνηνό, αυτοκράτορα της Τραπεζούντας. Η δεύτερη, εν πολλοίς κυρίαρχη στην σημερινή όψη του μοναστηριού, οφείλεται στις αναστηλώσεις των ηγεμόνων της Βλαχίας και της Μολδαβίας κατά τον 16ο αιώνα. Στην κορυφή του βράχου είναι θεμελιωμένα το Καθολικό και ο πύργος. Ο στενός περίβολος είναι προφυλαγμένος από τις γύρω πτέρυγες και τα εξωτερικά τείχη.

Ο πύργος και το Καθολικό από τον εσωτερικό περίβολο της Μονής


Οι κτήτορες, σύγχρονο ψηδιφωτό του Ν. Μαστερόπουλου στην είσοδο της μονής.

ΠΟΝΤΟΣ ΚΑΙ
ΜΟΛΔΟΒΛΑΧΙΑ

ΠΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΜΟΛΔΟΒΛΑΧΙΑ

Η Ιερά Μονή Διονυσίου ιδρύθηκε από τον όσιο Διονύσιο το 1374, με χορηγία του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Αλεξίου Γ´ Κομνηνού. Η χορηγία αυτή θεμελίωσε μια μακρά και συγκινητική σχέση της Μονής με την Τραπεζούντα και τον Πόντο. Αργότερα, κατά τον 16ο αιώνα, χάρη στην πνευματική επιρροή του διονυσιάτη ιερομονάχου και Οικουμενικού Πατριάρχη, αγίου Νήφωνα, οι ηγεμόνες της Βλαχίας και της Μολδαβίας Νεαγκόε Βασσαράβ και Πέτρος Ράρες, ανέλαβαν το κόστος αναστήλωσης και επέκτασης του μοναστηριού, ως νέοι κτήτορες.

Οι κτήτορες. Σύγχρονο ψηφιδωτό του Ν. Μαστερόπουλου.


7ca2deaa-9676-4b37-b959-a8cee92ae10d66

ΣΤΟΝ ΠΡΟΔΡΟΜΟ

ΣΤΟΝ ΠΡΟΔΡΟΜΟ

Η Ιερά Μονή Διονυσίου είναι αφιερωμένη στον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, το Γενέσιο του οποίου πανηγυρίζει στις 24 Ιουνίου. Στον Τίμιο Πρόδρομο είναι αφιερωμένο από την ίδρυσή του και το Καθολικό. Ο επισκέπτης αισθάνεται ζωντανή την παρουσία του αγίου μέσα από τις τοιχογραφίες, τις εικόνες, τις απεικονίσεις του σε διάφορα αντικείμενα, όπως στον ξυλόγλυπτο δεσποτικό θρόνο, τις αφιερωματικές επικλήσεις «Δέξε δῶρον Βαπτηστά» και κυρίως τα πολύτιμα λείψανα, με σημαντικότερο το δεξί χέρι του αγίου.