Posts in category: Δύο Ήρωες Προστάτες 2 – Ξενοφώντος

Από τον άγιο Δημήτριο και το μαρτύριό του στην Ρωμαϊκή Αγορά της Θεσσαλονίκης η Ιερά Μονή Ξενοφώντος φυλάει, μεταξύ των άλλων πολύτιμων τιμίων λειψάνων, λίγο αίμα.

Αφήσαμε όμως για το τέλος το πιο σημαντικό στοιχείο. Η παρουσία ενός μικρού μέρους από το σώμα του αγίου Γεωργίου στο μοναστήρι ανακαλεί με συγκλονιστικό τρόπο την φυσική παρουσία του: τμήμα του δεξιού χεριού και της κάρας του μάρτυρα.

Η παράδοση τυλίγει την εικόνα με περιπέτειες διαφυγής της καταστροφής κατά την εικονομαχία, όταν πληγώθηκε από έναν στρατιώτη στο σαγόνι και αιμορράγησε, και άφιξη στην παραλία της μονής στο σημείο όπου έκτοτε αναβλύζει αγίασμα, τα «ξυνά νερά». Στο αγίασμα αυτό που θεωρείται θεραπευτικό της δυσουρίας, αποδίδεται το επίθετο «δυσουρίτης», αν και ηχητικά θυμίζει πολύ το «διασορίτης», που συνοδεύει τον άγιο Γεώργιο στη Νάξο.

Σε ειδικό προσκυνητάρι στο νέο Καθολικό βρίσκεται η μεγάλη θαυματουργή εικόνα του αγίου Γεωργίου. Η επιγραφή του αποδίδει την σπάνια προσωνυμία «ο δυσουρίτης». Καθισμένος σε θρόνο δέχεται τον στέφανο του μαρτυρίου από δύο αγγέλους, υπό την ευλογία του Θεού. Οι πολύτιμοι λίθοι στο στέμμα, όσο κι αν είναι φτιαγμένοι από χρώμα, το εμπλουτίζουν με τεράστια συμβολική αξία. Ο μάρτυρας είναι ντυμένος περίτεχνη στρατιωτική πανοπλία. Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί στα όπλα του που αποδίδονται με μεγάλη ακρίβεια.

Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο στέκονταν δίπλα-δίπλα και στο καθολικό, στις δύο μεγάλες ψηφιδωτές εικόνες του 11ου αιώνα, δώρα μάλλον του αυτοκράτορα Νικηφόρου Βοτανειάτη, προτού μεταφερθούν στο νέο σκευοφυλάκιο. Σπάνια έχει κανείς την ευκαιρία να δει από κοντά έργα τέτοιας τέχνης. Τα φορητά ψηφιδωτά του Βυζαντίου γίνονταν με διαφορετική τεχνική από τα εντοίχεια και ήταν αντικείμενα πολύτιμα, με σαφή αυτοκρατορικό συμβολισμό που τα ξεχωρίζει από τις άλλες φορητές εικόνες. Διατηρούνται λίγες μόνο δεκάδες σε όλο τον κόσμο, με τις δύο αυτές εικόνες να είναι μεγαλύτερες.

Όπως ένθρονοι εικονίζονται ο Χριστός Παντοκράτωρ και η Θεοτόκος Βρεφοκρατούσα, έτσι ένθρονοι εμφανίζονται και οι δύο μάρτυρες στις δεσποτικές εικόνες του τέμπλου του παλαιού καθολικού. Η εικονογραφική επιλογή είναι ασυνήθιστη, δεδομένου πως ο ζωγράφος προτίμησε να παρουσιάσει συμβολικά την ιδιότητα των αγίων Γεωργίου και Δημητρίου ως αξιωματούχων, αντί της στρατιωτικής τους ιδιότητας που επικρατούσε εκείνη την εποχή. Υπογραμμίζει με αυτόν τον τρόπο την τιμητική θέση που κατέχουν στο Μοναστήρι. Οι τέσσερις εικόνες θεωρούνται μέρος της ίδιας παραγγελίας με τα βημόθυρα, τα οποία φέρουν την επιγραφή ΔΕΗΣΙΣ ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ ΤΟΥ Θ[ΕΟ]Υ ΑΚΑΚΙΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ ΕΤΟΥΣ ΖΡΙΖ (7117 από κτίσεως κόσμου, άρα 1609).

Δεν εκπλήσσεται λοιπόν κανείς όταν ανακαλύπτει, ενωμένο με το παλαιό καθολικό του αγίου Γεωργίου, το βυζαντινό παρεκκλήσι του αγίου Δημητρίου. Όπως στέκονται οι δύο ναοί, έτσι φαίνεται και οι δύο μάρτυρες να στέκονται δίπλα-δίπλα.