Posts in category: Ο Χώρος της Μοναστικής Αδελφότητας 1 – Ξενοφώντος

Στον μακρό βίο της, η Μονή πέρασε αμέτρητες δυσκολίες, φωτιές, διωγμούς, οικονομικά προβλήματα· ωστόσο δεν ερήμωσε ποτέ. Η άφιξη του αρχιμανδρίτη Αλεξίου και της συνοδείας του από το Μεγάλο Μετέωρο το 1976 έδωσε νέα ζωή στο μοναστήρι. Κατά την διάρκεια της ηγουμενίας του, η οποία συνεχίζει ακόμη, τα κτίρια αναστηλώθηκαν με προσοχή και η δραστήρια αδελφότητα αναπτύσσεται διαρκώς. Σήμερα η Ιερά Μονή Ξενοφώντος μαζί με τα εξαρτήματά της αριθμεί περίπου 50-55 μοναχούς.

Το κτιριακό συγκρότημα ήταν για χρόνια πολύ μικρότερο από σήμερα. Επεκτάθηκε βορειοδυτικά μόλις στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, με το νέο Καθολικό και νέες πτέρυγες. Στο σχέδιο που έκανε το 1744 ο Ρώσος περιηγητής μοναχός, Βασίλειος Μπάρσκι, φαίνεται καθαρά η Μονή πριν την επέκταση. Η βόρεια πτέρυγα που βρισκόταν ακριβώς πίσω από το παλαιό Καθολικό καθώς και μία ενδιάμεση πτέρυγα στα νότιά του, εκεί που σήμερα είναι τα σκαλιά της νότιας αυλής, κατεδαφίστηκαν στις εργασίες επέκτασης που κράτησαν από το 1799 μέχρι και την ολοκλήρωση του νέου Καθολικού τη δεκαετία του 1830. Στο σχέδιο του Μπάρσκι διακρίνεται και «το περί την μονήν φρούριον», το οποίο σύμφωνα με τις πηγές «ηύξησε» στα 1078 ο Συμεών, ο δεύτερος κτήτορας: ένας εσωτερικός περίβολος γύρω από το Καθολικό, ο οποίος προστατευόταν από μια δεύτερη γραμμή τειχών έξω από τη δυτική και τη νότια πλευρά του, τα οποία εν μέρει διατηρούνται ακόμη.

Σπάνια στην Ελληνική επικράτεια συναντά κανείς έναν θεσμό ή ένα ίδρυμα που παραμένει ζωντανό εδώ και περισσότερα από χίλια χρόνια. Η Ιερά Μονή Ξενοφώντος αναφέρεται για πρώτη φορά σε ένα βατοπαιδινό έγγραφο του 998, που υπογράφει ο πρώτος κτήτοράς της, ο όσιος Ξενοφών, ως «μοναχός και ηγούμενος Μονής του Αγίου Γεωργίου». Αποτελεί λοιπόν ένα από τα πρώτα αθωνικά κοινόβια που ιδρύθηκαν την εποχή του αγίου Αθανασίου του Αθωνίτη. Μια μεγάλη συλλογή εγγράφων, επιγραφές, χειρόγραφα και κειμήλια, αλλά και η παράδοση και η προφορική ιστορία, στηρίζουν την μνήμη και την ιστορία αυτής της μακράς ζωής. Η μεγάλη ηλικία του Μοναστηριού είναι μοναδική παρακαταθήκη για την συλλογική μνήμη, που εορτάστηκε το 1998 όπως αρμόζει.

Ο επισκέπτης φτάνει είτε με καραβάκι που δένει στον αρσανά (νεώριο), είτε βαδίζοντας παραλιακά από μία από τις δύο γειτονικές Μονές, είτε ακολουθώντας κάποιο από τα μονοπάτια που κατεβαίνουν την κατάφυτη πλαγιά από την ενδοχώρα, όπου βρίσκονται και οι Καρυές, το κέντρο της Αθωνικής πολιτείας. Όσο διεισδύει στο περιβάλλον του Μοναστηριού περνάει από παρεκκλήσια και κελλιά, ίσως και την σκήτη του Ευαγγελισμού, που τον προετοιμάζουν για την συνάντηση.

Μπροστά στη θάλασσα, δίπλα στον χείμαρρο του Νευροκόπου και στην σκιερή του βλάστηση, το Μοναστήρι του Ξενοφώντος διανύει ήδη τον ενδέκατο αιώνα του σε αυτόν τον τόπο: περίπου στην μέση της δυτικής όχθης της χερσονήσου του Άθω, ανάμεσα στις Ιερές Μονές Δοχειαρίου και Παντελεήμονος. Ο δομημένος χώρος του δεν σταμάτησε να μετασχηματίζεται με σύνεση, σύμφωνα με τις ανάγκες των μοναχών που τον κατοικούν και με σεβασμό στην μνήμη. Τόσο στο κύριο κτιριακό συγκρότημα, όσο και στα εξαρτήματά του, οι οικοδόμοι πάντοτε φρόντιζαν να διατηρούν σχέση αρμονικής συμβίωσης με το φυσικό περιβάλλον.

Όταν βλέπει κανείς για πρώτη φορά ένα αγιορείτικο μοναστήρι, όπως η Ιερά Μονή Ξενοφώντος, νιώθει πως στέκεται μπροστά σε κάτι που έρχεται από έναν άλλο κόσμο. Οι μνημειακές διαστάσεις, η όψη των κτιρίων, τα υλικά, ανήκουν σαφώς σε άλλες εποχές της αρχιτεκτονικής και μοιάζουν να υπηρετούν τις λειτουργίες μιας άλλης κοινωνίας. Ωστόσο, πρόκειται για έναν ζωντανό οργανισμό που αγωνίζεται και εξελίσσεται σε αυτόν τον χώρο για περισσότερα από χίλια χρόνια: μια μοναστική αδελφότητα. Ανάβουν τα καντήλια μπροστά στις εικόνες, μνημονεύουν τους κτήτορες και τους κεκοιμημένους αδελφούς, δέχονται τους επισκέπτες, ψάλλουν, διαβάζουν, καλλιεργούν, ζωγραφίζουν. Το Μοναστήρι είναι η αδελφότητα των χιλίων χρόνων σε μια συγχρονία.