Posts in category: Το Καθολικό – Διονυσίου

Το σημερινό τέμπλο του καθολικού είναι ένα δείγμα ξυλογλυπτικής υψηλής ποιότητας του 18ου αιώνα, από ξύλο καρυδιάς, επιχρυσωμένο, με πλούσιο φυτικό διάκοσμο. Σύμφωνα με γραπτή μαρτυρία, μετά την κατασκευή του μεταφέρθηκε στη μονή το 1796, αφού καταβλήθηκαν 2.827 γρόσια. Ο μετέπειτα ηγούμενος Στέφανος Βιζυώτης στάλθηκε στην Κωνσταντινούπολη και αγόρασε το 1803 καθαρό χρυσό για την επιχρύσωση, ο οποίος κόστισε 2.000 γρόσια που διέθεσε ο Διονυσιάτης μοναχός Χατζή Αγγελάκης.
Το παλαιότερο τέμπλο, τμήματα του οποίου διατηρούνται πίσω από το νεότερο, είχε κατασκευαστεί το 1553 με δαπάνη του ηγεμόνα Αλέξανδρου Λεπουσνεάνου, λίγο μετά το κτίσιμο του ναού. Αυτό έγινε πρόσφατα γνωστό από επιγραφή που ανακαλύφθηκε επάνω σε μεταξωτή ταινία. Δείγμα της σπουδαίας τέχνης του παλαιού τέμπλου δίνουν δύο ζωγραφισμένα μέρη του που έχουν επίσης διατηρηθεί: ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος από τα λυπηρά, και ο μεγάλος Εσταυρωμένος.
Ο δεσποτικός θρόνος είναι επίσης σκαλισμένος σε ξύλο καρυδιάς και είναι αφιερωμένος στον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Φέρει ανάγλυφες τις παραστάσεις του Γενεσίου και της Αποτομής της κεφαλής του Προδρόμου, ενός αγγέλου με το ζυγό της δικαιοσύνης και δύο αμφιεσμένων διακόνων. Στο ερεισίνωτο (στήριγμα πλάτης), υπάρχει εικόνα του Προδρόμου του 15ου αιώνα.
Έργο εξαιρετικής τέχνης είναι και το προσκυνητάρι, με ελεφαντόδοντο και σεντέφι, που έχει τετράγωνο σχήμα, με κιονίσκους που στηρίζουν πέντε μικρούς τρούλους. Φέρει την χαρακτηριστική επιγραφή: Δέξε δῶρον Βαπτηστά· εὐτελοῦς Ἠσαΐου· ᾳψζ´[1707].
Τέσσερα ακόμη προσκυνητάρια στους δυτικούς κίονες, συγγενεύουν με το κιβώριο της Αγίας Τράπεζας. Όλα είναι επιχρυσωμένα ξυλόγλυπτα. Το κιβώριο είναι εσωτερικά ζωγραφισμένο κι έχει επιγραφή που το χρονολογεί ακριβώς: Νικοδίμου ὑεροδιακόνου και | σκευοφίλαξ ἔτος ᾳχπε´[1685].

Οι τοιχογραφίες του καθολικού είναι έργο του σπουδαίου Κρητικού ζωγράφου Τζώρτζη. Κύριο χαρακτηριστικό τους είναι το μεγάλο μέγεθος, τα ωραία πρόσωπα, η γαλήνη στην έκφραση των αγίων, η προσπάθεια απόδοσης της εσωτερικής πνευματικής τους ζωής. Μετά ωστόσο από προσεκτική θεώρηση των τοιχογραφιών, φαίνονται διαφορές στο σχέδιο και στο γενικότερο ύφος τους, που μάλλον οφείλεται στο ότι ο Τζώρτζης είχε έναν κύκλο μαθητών, οι οποίοι άφησαν τον προσωπικό χαρακτήρα τους στα τμήματα όπου εργάστηκαν.
Η ζωγραφική απλώνεται σε όλες τις επιφάνειες του ναού, από το ιερό βήμα ως τον νάρθηκα, και είναι χωρισμένη σε ζώνες. Η διάταξη των θεμάτων ακολουθεί το γνωστό εικονογραφικό πρόγραμμα, το οποίο συναντούμε κατά κανόνα σε βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς ναούς.
Στο κέντρο του τρούλου βρίσκεται ο Παντοκράτορας, πλαισιωμένος από τα Ουράνια Τάγματα, την Θεοτόκο και τον Πρόδρομο. Χαμηλότερα, ανάμεσα στα παράθυρα του τυμπάνου, οι προφήτες και πιο κάτω, στα σφαιρικά τρίγωνα, οι τέσσερις Ευαγγελιστές.
Πιο χαμηλά, στα εσωράχια των τόξων, στα τεταρτοσφαίρια των πλαϊνών κογχών και στις δύο επόμενες ζώνες, ιστορούνται το Δωδεκάορτο και τα θαύματα του Χριστού. Στην κατώτερη ζώνη και στις κόγχες των δύο χορών απεικονίζονται ολόσωμοι μάρτυρες και Απόστολοι, στην βόρεια πλευρά οι πέντε μάρτυρες Ευστράτιος, Αυξέντιος, Ευγένιος, Μαρδάριος και Ορέστης, στην νότια η οικογένεια του ηγεμόνα Πέτρου, του κτήτορα. Τις επιφάνειες του δυτικού τοίχου επανδρώνουν ολόσωμοι ασκητές και στην αμέσως επόμενη ζώνη, πάνω από το υπέρθυρο και την κτητορική επικραφή, η Κοίμηση της Θεοτόκου.
Στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης του ιερού βήματος εικονίζεται η Πλατυτέρα, ένθρονη, κρατώντας τον Χριστό, και πιο κάτω στον ημικύλινδρο η θεία Λειτουργία, με τους αγγέλους να λειτουργούν, και η Κοινωνία των Αποστόλων. Στην κατώτερη ζώνη οι συλλειτουργούντες Ιεράρχες, πλαισιώνουν την αγία Τράπεζα, βαστώντας ανοιχτά ειλητάρια με κείμενα. Δεξιά και αριστερά υπάρχουν σκηνές από την Παλαιά Διαθήκη.