Μάιος 2020 – Σελίδα 16

Ο Πύργος ξεχωρίζει στο εντυπωσιακό κτηριακό συγκρότημα.

Ο ΠΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ο μεγαλοπρεπής Πύργος της Μονής, κτισμένος στο βορειοδυτικό τμήμα του κτηριακού συγκροτήματος, αποτελεί τον μεγαλύτερο μοναστηριακό πύργο του Αγίου Όρους και είναι κτητορικό κτίσμα, αφού χρονολογείται την εποχή ιδρύσεως της Μονής. Η αρχική μορφή του παρέμεινε σχεδόν αναλλοίωτη ως την εποχή μας, με ελάχιστες μεταγενέστερες επεμβάσεις, όπως η τελευταία ζώνη και οι επάλξεις, που χρονολογούνται στις αρχές της Τουρκοκρατίας.
Ο Πύργος αποτελείται από επτά ορόφους, στους οποίους ανέρχεται ο επισκέπτης μέσω στενής κοχλιοειδούς κλίμακας, και διακρίνεται για τους εντυπωσιακούς εσωτερικούς χώρους του, οι οποίοι χρησιμοποιούνται σήμερα κυρίως για τη στέγαση της Βιβλιοθήκης και του Κειμηλιοφυλακίου της Μονής. Ειδικότερα, σε δύο υπόγειους ορόφους βρίσκονται αποθηκευμένα διάφορα ξύλινα, μαρμάρινα η πέτρινα αντικείμενα (τέμπλα, επιστύλια, θωράκια, υπέρθυρα, κιονόκρανα κ.ά.) από διαφορετικές χρονικές περιόδους. Στον πρώτο όροφο φυλάσσονται αποθηκευμένα αντικείμενα μικροτεχνίας και λαϊκής τέχνης. Στον δεύτερο όροφο στεγάζεται η Βιβλιοθήκη, την οποία απαρτίζουν τα εκατοντάδες χειρόγραφα και τα χιλιάδες παλαίτυπα και νεότερα έντυπα βιβλία, καθώς και τα έγγραφα του αρχείου της Μονής. Στον τρίτο και τέταρτο όροφο στεγάζεται το Σκευοφυλάκιο της Μονής, όπου εκτίθενται πολύτιμα κειμήλια της Μονής, φορητές εικόνες, ιερά σκεύη και άμφια, πολύτιμοι κώδικες, αντικείμενα μικροτεχνίας κ.ά., χρονολογούμενα από τον 7ο έως και τον 19ο αιώνα.
Τέλος, στον πέμπτο όροφο στεγάζεται το παρεκκλήσιο της Αναλήψεως, καθώς και το εικονοφυλάκιο της Μονής, στο οποίο φυλάσσονται περισσότερες από επτακόσιες φορητές εικόνες, μια από τις σημαντικότερες συλλογές όχι μόνον στο Άγιον Όρος, αλλά και στον ελλαδικό χώρο, οι οποίες χρονολογούνται από το 14ο αιώνα ως τις ημέρες μας.
Ο Πύργος ανακαινίσθηκε εξ ολοκλήρου το έτος 1995, μετά την εγκατάσταση της νέας αδελφότητας, χάρη στην ευγενή χορηγία του κ. Προδρόμου Εμφιετζόγλου, προέδρου της εταιρείας «Μηχανική», όπως μαρτυρείται και στην ανακαινιστική επιγραφή που τοποθετήθηκε παραπλεύρως της εισόδου του. Δυστυχώς, ο Πύργος εμφάνισε σοβαρά προβλήματα στεγανότητας, γι᾿ αυτό και κρίθηκε απαραίτητη η επένδυσή του με επίχρισμα τοποθετημένο επάνω σε ειδικό σκελετό, ώστε η επέμβαση σ᾿ αυτόν να είναι αναστρέψιμη. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το έτος 2000.

Το Σκευοφυλάκιο

Επιστροφή

Χώρος κειμηλίων εντός του Σκευοφυλακίου.

ΤΟ ΣΚΕΥΟΦΥΛΑΚΙΟ

Το Σκευοφυλάκιο της Μονής στεγάζεται στον τρίτο και τέταρτο όροφο του Πύργου. Οι χώροι αυτοί λειτουργούν σήμερα και ως Έκθεση των σημαντικότερων κειμηλίων της Μονής (φορητές εικόνες, ιερά σκεύη, ιερά άμφια, χειρόγραφα, έγγραφα κ.ά.). Πρέπει, ωστόσο, να διευκρινισθεί ότι τα ιερά κειμήλια που κατέχει η Μονή σήμερα είναι ένα μέρος του πλούτου των κειμηλίων που διέθετε άλλοτε, πολλά εκ των οποίων απώλεσε εξαιτίας διαφόρων ανωμάλων ιστορικών περιστάσεων.

Η Τράπεζα

Ο Πύργος Της Μονής

Επιστροφή

Το τραπέζι του ηγουμένου και των υψηλών προσκεκλημένων.

Η ΤΡΑΠΕΖΑ

Η Τράπεζα στεγάζεται στον πρώτο όροφο της δυτικής πτέρυγας της Μονής, νοτίως του Πύργου, και βρίσκεται σε λειτουργική ενότητα με το Μαγειρείο, το οποίο είχε οικοδομηθεί τον 16ο αιώνα. Μεταφέρθηκε σ᾽ αυτή τη θέση από το ισόγειο της ίδιας πτέρυγας, και συγκεκριμένα από το χώρο που σήμερα χρησιμοποιείται ως Δοχειό. Αγιογραφήθηκε το 1749, σύμφωνα με σωζόμενη επιγραφή, από τους Γιαννιώτες αγιογράφους και ιερομονάχους Σεραφείμ, Κοσμά και Ιωαννίκιο. Τα έξοδα της αγιογράφησης ανέλαβε ο μοναχός Τιμόθεος από τη Λήμνο, ο οποίος και εικονίζεται στον ανατολικό τοίχο ως δωρητής.
Το 1866 ανακατασκευάστηκε ο δυτικός τοίχος της Τράπεζας, ο οποίος είχε καταπέσει. Αγιογραφήθηκε το 1980 από τον μοναχό Κύριλλο Παντοκρατορινό, με έξοδα του ιερομονάχου Στεφάνου (Κούνιου) από τη Λήμνο.
Μετά την επανακοινοβιοποίηση της Μονής ο χώρος της Τράπεζας και του παλαιού Μαγειρείου ανακαινίσθηκε και τέθηκε και πάλι σε χρήση το 1995.

Προηγούμενο

Επόμενο

Εκτός Της Μονής

Το Σκευοφυλάκιο

Επιστροφή

Το παρεκκλήσιο του Οσίου Αθανασίου του Αθωνίτου, παλαιός κοιμητηριακός ναός.

ΕΚΤΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τα εκτός της Μονής παρεκκλήσια είναι τα έξης:

α) Ο παλαιός μονόχωρος, καμαροσκεπής ναός του Οσίου Αθανασίου του Αθωνίτου, έμπροσθεν της νότιας πτέρυγας της Μονής, στην απόληξη του βραχώδους εξάρματος. Πρόκειται για σημαντικότατο κτητορικό κτίσμα, το οποίο λειτούργησε ως κοιμητηριακός ναός έως το 1771. Το υπόγειό του χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα ως οστεοφυλάκιο. Εντός του παρεκκλησίου έχουν διασωθεί τμήματα από το αρχικό μαρμάρινο τέμπλο, καθώς και από το μαρμαροθέτημα του δαπέδου.

β. Των Οσίων Ονουφρίου και Πέτρου του Αθωνίτου, στο ομώνυμο κάθισμα, σε μικρή απόσταση βορείως της Μονής, όπου κατά την παράδοση ασκήτευσαν ο άγιος Κάλλιστος Α´, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, και ο άγιος Θεωνάς, μητροπολίτης Θεσσαλονίκης.

γ) Του Μεγάλου Αθανασίου, το οποίο, σύμφωνα με την παράδοση, συνδέεται με την επιλογή της τοποθεσίας για την ανέγερση της Μονής με θαυματουργικό τρόπο από την εικόνα της Παναγίας της Γεροντίσσης. Έχει διασωθεί μια επιγραφή, στην οποία μαρτυρείται μια ανακαίνιση του παρεκκλησίου το 1638.

δ) Τον Αγίου Τρύφωνος. Στο ομώνυμο κάθισμα στον κήπο της Μονής, το οποίο μνημονεύεται ήδη από τον 17o αιώνα.

ε) Των Αγίων Αναργύρων, στο ομώνυμο κάθισμα, που αποτελεί σήμερα τον κοιμητηριακό ναό της Μονής και φέρει ως χρονολογική ένδειξη το έτος 1771.

στ) Των Αγίων Αποστόλων, στο ομώνυμο κάθισμα.

ζ) Της Αγίας Άννης, επίσης στο ομώνυμο κάθισμα, το οποίο σήμερα βρίσκεται σε ερειπιώδη κατάσταση.

Εντός Της Μονής

Η Τράπεζα

Επιστροφή

Ο Σταυρός δεσπόζει ως σκέπη αλλά και ως μαρτυρία.

ΕΝΤΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Οκτώ παρεκκλήσια βρίσκονται εντός της Μoνής και άλλα επτά εκτός αυτής. Ειδικότερα, εντός της Moνής βρίσκονται τα παρεκκλήσια :

α) Του Aγίου Νικολάου, στη νότια πτέρυγα της Moνής, βορείως της κεντρικής πύλης. Οικοδομήθηκε τον 16ο αιώνα, ανακαινίσθηκε και αγιογραφήθηκε το 1857, ενώ το επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο του χρονολογείται τον 19ο αιώνα.

β) Της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, εντός του Καθολικού, το οποίο καταλαμβάνει, όπως προαναφέρθηκε, το βορειοανατολικό τμήμα της Λιτής και θεωρείται κτητορικό κτίσμα.

γ) Των Αγίων Ανδρέου και Ιωαννικίου στην βορειοανατολική γωνία της Μονής, το οποίο ανακαινίσθηκε το 1781. Ως κτήτορές του φέρονται, σύμφωνα με επιγραφή στον βόρειο εξωτερικό τοίχο ο σκευοφύλακας Κύριλλος και ο Γεώργιος, χορηγοί και αυτοί της ανοικοδομήσεως ολόκληρης της βόρειας πτέρυγας κατά το ίδιο έτος.

δ) Των Αγίων Αρχαγγέλων, το οποίο ανακαινίσθηκε το ίδιο έτος επάνω από το προηγούμενο παρεκκλήσιο, κοντά στο Ηγουμενείο. Ο Κύριλλος που μνημονεύεται στην κτητορική επιγραφή ταυτίζεται με τον σκευοφύλακα Κύριλλο, που χρηματοδότησε την ανέγερση και του προηγούμενου παρεκκλησίου.

ε) Του Αγίου Γεωργίου. Βρισκόταν παλαιότερα στην ανατολική πτέρυγα και κοσμούνταν από τοιχογραφίες και ξυλόγλυπτο τέμπλο. Καταστράφηκε από την πυρκαγιά του 1948 και ανοικοδομήθηκε στον τρίτο όροφο της βόρειας πτέρυγας το έτος 2000.

ς) Της Αναλήψεως, στον πέμπτο όροφο του Πύργου. Το παρεκκλήσιο αυτό είχε καταστραφεί κατά τη διάρκεια μιας πειρατικής επιδρομής τον 16ο ή 17ο αιώνα. Κατά την παράδοση, εντός του παρεκκλησίου σφαγιάσθηκαν οι πατέρες της Μονής, που είχαν καταφύγει εκεί. Το παρεκκλήσιο αυτό ανακαινίσθηκε προσφάτως, μαζί με τον Πύργο.

ζ) Του Τιμίου Προδρόμου, στη δυτική πτέρυγα, όπου υπήρχε παλαιά πύργος. Πιθανότατα βρισκόταν στην κορυφή του πύργου κατά τη βυζαντινή περίοδο, ενώ το 1750, όταν μετριάστηκε το ύψος του πύργου, ανακατασκευάστηκε με δαπάνες του προηγουμένου Μαρκιανού, ο οποίος εικονίζεται δεόμενος στην εικόνα του αγίου Μαρκιανού στο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Αγιογραφήθηκε το 1819 από τους Γαλατσαναίους αδελφούς Μακάριο και Βενιαμίν, με χορηγό τον Χατζή Χρήστο τον εκ Μαγνησίας, ο οποίος απεικονίζεται στο νότιο τοίχο του παρεκκλησίου.

η) Του Αγίου Παντελεήμονος, στον πύργο επάνω από την πύλη της Μονής.

Ο Τάφος Των Κτητόρων

Εκτός Της Μονής

Επιστροφή

Ο ΤΑΦΟΣ ΤΩΝ ΚΤΗΤΟΡΩΝ

Εκτός του αρχαίου παρεκκλησίου της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, σημαντική είναι και η ύπαρξη του λεγόμενου «Τάφου των κτητόρων» στον βόρειο τοίχο, όπου μεταφέρθηκε το 1847, ευρισκόμενος πριν στο παρεκκλήσιο των Τριών Ιεραρχών.
Πρόκειται για μαρμάρινη λάρνακα, «κενοτάφιο» κατά τον Γεράσιμο Σμυρνάκη, η οποία όμως περιείχε οστά «ου μόνον μεγάλων αλλά και μικρών σωμάτων», γεγονός που τον οδήγησε στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για οικογενειακό τάφο των κτητόρων. Η ψευδοσαρκοφάγος που ήταν τοποθετημένη στον Τάφο, διακοσμημένη με σταυρούς, πτηνά και δένδρα, χρονολογείται στον 14ο αιώνα και βρίσκεται σήμερα στον εξώστη της εισόδου του Πύργου.
Επάνω από τον Τάφο των κτητόρων υπάρχει νεότερη απεικόνισή τους, χρονολογούμενη στην περίοδο της επιζωγραφήσεως των τοιχογραφιών του Καθολικού. Σύμφωνα με τον Πορφύριο Ουσπένσκυ, ο οποίος είχε επισκεφθεί τη Μονή το 1846, πριν δηλ. από τις ανακαινιστικές εργασίες του 1847, και το 1859, αφού είχε ολοκληρωθεί και η επιζωγράφηση του Καθολικού από τον γνωστό αγιογράφο Ματθαίο Ιωάννου, τρεις επιγραφές πάνω από τον Τάφο επαναλάμβαναν με κάποιες διαφορές τις επιγραφές που υπήρχαν πάνω από τον Τάφο των κτητόρων, όταν αυτός βρισκόταν στο παρεκκλήσιο. Είναι αξιοσημείωτο ότι σ᾽ αυτές σημειωνόταν η ακριβής ιδιότητα του κτήτορα Αλεξίου και δεν συγχεόταν το πρόσωπό του με τον αυτοκράτορα Αλέξιο τον Κομνηνό, ενώ, επιπλέον, δηλωνόταν και η κτητορική ιδιότητα των δύο αδελφών.

Παρεκκλήσιο Της Κοιμήσεως

Εντός Της Μονής

Επιστροφή

ΤΟ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΟ
ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ
ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

ΤΟ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΟ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

Τον βορειοανατολικό χώρο της Λιτής καταλαμβάνει το παρεκκλήσιο της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, το οποίο θεωρείται κτητορικό κτίσμα. Σύμφωνα με επιγραφή στο υπέρθυρο της δυτικής εισόδου, κάποιο τμήμα της αγιογράφησής του χρονολογείται το 1538, περίοδο κατά την οποία εργάστηκε στη Μονή κάποιος αγιογράφος της Κρητικής Σχολής (ίσως ο ίδιος ο Θεοφάνης ο Κρης), στον οποίο είναι πιθανόν να ανήκουν και οι προ ετών αποκαλυφθείσες τοιχογραφίες στον εξωτερικό δυτικό τοίχο του.
Οι νεότερες τοιχογραφίες προέρχονται από την αγιογράφηση του έτους 1868, «δαπάνη και συνδρομή των οσιωτάτων μοναχών της σεβασμίας μονής του Παντοκράτορος Ησυχίου και Ησαΐου, δια χειρός Βενιαμίν και Γρηγορίου των ιερομονάχων και Μακαρίου μοναχού». Πρόκειται για επιζωγραφήσεις παλαιότερων τοιχογραφιών που χρονολογούνται πιθανότατα στις αρχές του 15ου αιώνος, τμήματα των οποίων διακρίνονται στα τόξα του Ιερού Βήματος.
Στο τέμπλο του παρεκκλησίου φυλάσσεται από το 1982 η θαυματουργός εικόνα του Αγίου Γεωργίου του Φανερωμένου, που έλαβε αυτήν την προσωνυμία εξαιτίας του σχετικού θαύματος με το οποίο ο άγιος Γεώργιος προστάτευσε την εν λόγω εικόνα και τους ασκητές του ομώνυμου Κελλίου στην περιοχή της Καψάλας, όπου ανήκε, από ληστές. Σύμφωνα με τη διασωθείσα παράδοση, η εικόνα φυλασσόταν από παλαιά στο μονύδριο του Αγίου Γεωργίου του Πλάκαρη. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ληστές, προσποιούμενοι τους οδοιπόρους, θέλησαν να εισέλθουν σ᾽ αυτό για να το ληστέψουν. Τότε τους υποδέχθηκε ένας νέος, ο οποίος, αφού τους συνόδευσε στο εσωτερικό του Κελλίου, εξαφανίστηκε, ενώ οι ληστές παρέμειναν καθ᾽ όλη τη διάρκεια της νύχτας παράλυτοι. Το πρωί της επόμενης ημέρας οι μοναχοί του Κελλίου αντίκρυσαν έκπληκτοι τους ληστές, οι οποίοι, τρομοκρατημένοι από την ολονύκτια παραλυσία τους, τους διηγήθηκαν το συμβάν και αναγνώρισαν στο πρόσωπο της θαυματουργού εικόνας τον νέο που τους υποδέχθηκε το προηγούμενο βράδυ. Σύμφωνα με την ίδια παράδοση, οι ληστές όχι απλώς μετανόησαν, αλλά ένας εξ αυτών εγκαταβίωσε ως μοναχός στο Κελλί του Πλάκαρη ή Φανερωμένου, ενώ ένας άλλος μόνασε στη Σκήτη της Αγίας Άννης.

Η λυτή

Ο Τάφος Των Κτητόρων

Επιστροφή

Τα προσκυνητάρια της Λιτής, ενώ στον κυρίως ναό τελείται η Θεία Λειτουργία.

Η ΛΙΤΗ

Ο χώρος της Λιτής (ή Εσωνάρθηκας), δυτικά του κυρίως Ναού, συνδέεται με αυτόν με μια κεντρική μαρμάρινη πύλη, την βασίλειο πύλη, η οποία ακολουθεί κλασικά πρότυπα, και δύο παραπόρτια εκατέρωθεν. Σημαντικές παρεμβάσεις στον χώρο της Λιτής πραγματοποιήθηκαν κατά την ανακαίνιση του 1847, έργο που πραγματοποίησε ο Τήνιος μάστορας Χατζη-Αντώνης Λύτρας, πατέρας του μεγάλου ζωγράφου Νικηφόρου Λύτρα, με δαπάνες του Παντοκρατορινού αρχιμανδρίτη Μελετίου Κατσοράνου του Κυδωνιέως, σύμφωνα με σωζόμενη επιγραφή στο εξωτερικό υπέρθυρο.
Τότε, οι δύο προϋπάρχοντες μικροί νάρθηκες ενώθηκαν και τοποθετήθηκε κοινή στέγη με τρεις τρούλλους, στηριζόμενη σε μαρμάρινους κίονες. Συγχρόνως κατεδαφίστηκε το παρεκκλήσιο των Τριών Ιεραρχών, που βρισκόταν στη δεξιά πλευρά της Λιτής, όπου βρισκόταν ο Τάφος των κτητόρων, καθώς και εξαιρετικές τοιχογραφίες του Θεοφάνους του Κρητός. Η ανακαίνιση αυτή, καθώς και η επιζωγράφηση των τοιχογραφιών μαρτυρείται και από δεύτερη επιγραφή, πάνω από το υπέρθυρο της κεντρικής πύλης, που συνδέει τη Λιτή με τον Κυρίως Ναό.
Στις αρχές του 18ου αιώνος προστέθηκε, με τη μορφή ανοικτής στοάς αρχικά, εξωνάρθηκας, που περιβάλλει τη Λιτή από δυτικά και νότια. Το τετράγωνο Κωδωνοστάσιο εδράζεται στον χώρο μεταξύ του παρεκκλησίου της Κοιμήσεως και του βορείου τοίχου του εξωνάρθηκα και χρονολογείται, με βάση κεραμικό στην κορυφή του, το 1735. Η παλαιότερη καμπάνα του Κωδωνοστασίου χρονολογείται το 1610 και είναι διακοσμημένη με μορφές Αγίων, ενώ, σύμφωνα με μαρτυρία του Μπάρσκυ, ο πύργος του Κωδωνοστασίου διέθετε και ρολόι, ο μηχανισμός του οποίου σώζεται μέχρι σήμερα.

Το Ιερό Βήμα

Παρεκκλήσιο Της Κοιμήσεως

Επιστροφή

Προετοιμασία της Θείας Λειτουργίας εντός του Ιερού.

ΤΟ ΙΕΡΟ ΒΗΜΑ

Το 1614 σημειώθηκαν σημαντικές ανακαινιστικές εργασίες στον χώρο του Ιερού Βήματος, το οποίο επεκτάθηκε κατά 5 μέτρα προς τα ανατολικά, ενώ στις δύο γωνίες του, τη βορειοανατολική και τη νοτιοανατολική, κατασκευάστηκαν τα Τυπικαριά, δύο πολυγωνικές κατασκευές, στεγασμένες με τρούλλους.
Ο Κυρίως Ναός διαχωρίζεται από τον χώρο του Ιερού Βήματος με το εξαιρετικής τέχνης επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο, το τρίτο στην ιστορία του Καθολικού, το οποίο κατασκευάστηκε το 1640, από τον Χρύσανθο Κληέντη και είναι διακοσμημένο με φυτικά θέματα. Η ανακαίνιση του Τέμπλου μαρτυρείται από μια εξαιρετικά σημαντική επιγραφή, όχι μόνο επειδή σε αυτήν παρέχονται χρονολογικά και προσωπογραφικά στοιχεία για την κατασκευή του, αλλά και διότι, σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Ι. Παπάγγελο, πρόκειται για την πρώτη φορά που χρησιμοποιείται ο όρος «τέμπλον» για να δηλώσει το σύνολο του φράγματος του πρεσβυτερίου και όχι μόνο το επιστύλιο.
Το τέμπλο κοσμείται κυρίως από τις δύο θαυμάσιες εικόνες του Χριστού Παντοκράτορος και της Θεοτόκου της «Πάντων Χαράς», έργα του Θεοφάνους του Κρητός (1535-1546). Η εικόνα του Τιμίου Προδρόμου, με σκηνές από τον βίο και τον μαρτυρικό θάνατό του περιμετρικά, δωρήθηκε το 1655 από τον ιερομόναχο Αντώνιο τον Χιλανδαρινό. Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι και η εικόνα των Αρχαγγέλων, δεξιά της εικόνας του Παντοκράτορος, η οποία χρονολογείται τον 17ο αιώνα. Περιμετρικά ιστορούνται θαύματα των Αρχαγγέλων, με πλέον αξιοπρόσεκτη την απεικόνιση του θαύματος της Moνής Δοχειαρίου σε τέσσερις σκηνές, την παλαιότερη σωζόμενη σε φορητή εικόνα. Στη δεύτερη ζώνη του τέμπλου είναι τοποθετημένες εικόνες του δωδεκαόρτου, ενώ στην κορυφή του δεσπόζει ο εντυπωσιακός σε διαστάσεις Εσταυρωμένος, έργο Κρητικού εργαστηρίου του τέλους του 16ου αιώνος, του οποίου τα «Λυπηρά» (η θρηνούσα Θεοτόκος και ο Ιωάννης ο Θεολόγος) φυλάσσονται στο Σκευοφυλάκιο της Moνής.
Τα επιχρυσωμένα ξυλόγλυπτα βημόθυρα του τέμπλου είναι έργο του ιερομονάχου Ησαΐα και κοσμούνται με 31 μικρογραφίες προφητών και αποστόλων, καθώς και με τα θέματα της Σταυρώσεως και του Ευαγγελισμού. Χρονολογούνται το 1622, σύμφωνα με σχετική επιγραφή που επεκτείνεται και στα δύο βημόθυρα.
Εντός του Ιερού Βήματος δεσπόζει το ξυλόγλυπτο κιβώριο, το οποίο σκεπάζει την μαρμάρινη Αγία Τράπεζα. Στο εσωτερικό του έχει ιστορηθεί η επουράνιος Λειτουργία.

Ο Κύριος Ναός

Η λυτή

Επιστροφή

Το τέμπλο εντός του κυρίως ναού. Διακρίνεται το προσκυνητάρι της Μεταμορφώσεως και του Αγίου της ημέρας.

Ο ΚΥΡΙΩΣ ΝΑΟΣ

Ο αρχικός ναός εγκαινιάσθηκε περί το 1363. Με τα εγκαίνιά του σχετίζεται προφανώς η μαρμάρινη επιγραφή που σήμερα είναι εντοιχισμένη στην κλίμακα που οδηγεί από τον Εξωνάρθηκα στο Κωδωνοστάσιο:
† ΜΝΗΣΘΗΤΙ ΚΥΡΙΕ ΤΩΝ ΣΩΝ ΔΟΥΛΩΝ ΑΛΕΞΙΟΥ ΚΑΙ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΩΝ ΚΤΗΤΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΥΤΑΔΕΛΦΩΝ. ΕΓΕΝΕΤΟ ΕΝ ΕΤΕΙ ϛΩΟΑ (= 1363) †
Τέσσερις μαρμάρινοι κίονες βαστάζουν τον κεντρικό τρούλλο, σχηματίζοντας ταυτοχρόνως, βορείως και νοτίως, τις κόγχες των χορών, που στεγάζονται με τεταρτοσφαίρια. Στο κέντρο περίπου του Κυρίως Ναού, δεξιά και αριστερά δεσπόζουν τα δύο μαρμάρινα προσκυνητάρια, έργα του Τήνιου γλύπτη Γεωργίου Φιλιππότη και δωρεές των μοναχών Ακινδύνου του εξ Άνδρου και Θεοφίλου του Λεσβίου, τα οποία κατασκευάστηκαν το 1896. Σ᾿ αυτά είναι τοποθετημένες η νέα ψηφιδωτή εικόνα της Μεταμορφώσεως και η εφέστιος θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Γεροντίσσης αντίστοιχα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η παρουσία αυτής της μεγάλων διαστάσεων (1,96 × 0,76 μ.) εικόνας στον Κυρίως Ναό είναι πράγματι επιβλητική, καθώς η Θεοτόκος απεικονίζεται ολόσωμη, σε στάση δεξιόστροφης δέησης, στον τύπο της Αγιοσορείτισσας. Σύμφωνα με την παράδοση της Μονής, την εικόνα μετέφεραν από την Κωνσταντινούπολη οι κτήτορες, όταν επρόκειτο να θεμελιώσουν το μοναστήρι. Την έθεσαν στο σημείο όπου είχαν επιλέξει και άρχισαν τις εργασίες. Το επόμενο πρωί, όμως, η εικόνα βρέθηκε στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα η Μονή. Την επανέφεραν στο αρχικό Μέρος και συνέχισαν τις εργασίες. Την άλλη μέρα η εικόνα βρέθηκε για δεύτερη φορά στη σημερινή τοποθεσία της Μονής. Μετά από τρίτη επανάληψη του θαύματος, οι κτήτορες οικοδόμησαν τη Μονή στο σημείο που επέλεξε η Παναγία. Η αρχική θέση που είχαν επιλέξει οι κτήτορες ταυτίζεται με το σημείο όπου βρίσκεται σήμερα το παρεκκλήσιο του Μεγάλου Αθανασίου, 500 περίπου μέτρα βορειοδυτικά της Μονής.
Η αργυρή επένδυση της εικόνας, η οποία κατασκευάστηκε στη Μόσχα το 1847, αποτελεί, κατά την παράδοση, δωρεά Κωνσταντινουπολίτισσας αρχόντισσας, από την οποία ζήτησε η Παναγία να της αφιερώσει την επένδυση.
Ένα ακόμη προσκυνητάριο, παραπλεύρως του δεξιού μαρμάρινου προσκυνηταρίου, όπου τίθεται η εικόνα της εορτής της ημέρας, αφιερώθηκε από τον ιερομόναχο Άνθιμο τον Σιφναίο το έτος 1716 και είναι διακοσμημένο με φυτευτό ελεφαντόδοντο, φίλντισι και ταρταρούγα, κλασικό δείγμα της διακοσμητικής τέχνης που κυριαρχεί στην ανατολική Μεσόγειο κατά την περίοδο αυτή. Παρόμοιας τέχνης είναι και τα δύο αναλόγια των χορών, κατασκευασμένα το 1637 στην Καφφά (Θεοδοσία-Θεοδοσιούπολη), όπως σημειώνεται σε σχετική επιγραφή.