Monthly Archives: Μάιος 2020

Κατά τις αρχές του 18ου αιώνα στη Μονή διέμεναν μόνον Σέρβοι και Βούλγαροι μοναχοί, όπως μας πληροφορούν ο Ιωάννης Κομνηνός και ξένοι περιηγητές. Επιπλέον, ο γνωστός Ρώσος περιηγητής μοναχός Βασίλειος Μπάρσκυ επισκέφθηκε δύο φορές τη Μονή κατά το πρώτο ήμισυ του 18ου αιώνα και επισημαίνει τη δυσχερή θέση στην οποία βρισκόταν, εξαιτίας της λειψανδρίας που την διέκρινε, αφού μόλις τρεις έως τέσσερις μοναχοί εγκαταβιούσαν πλέον σ’ αυτήν.

Η έναρξη της Τουρκοκρατίας το 1424 στην περιοχή του Αγίου Όρους δεν επέφερε αρχικά πολύ σημαντικές αλλαγές. Ωστόσο, εν συνεχείᾳ και λόγω της επιβολής μεγάλης φορολογίας, η Μονή αντιμετώπισε σοβαρή κρίση, με αποτέλεσμα την είσοδο σ’ αυτήν σλαβόφωνων μοναχών. Παρά ταύτα, περί τα τέλη του 15ου αιώνα ανέκαμψε, όπως μαρτυρείται από τα έργα ανοικοδομήσεως που εκτελέσθηκαν κατά την περίοδο εκείνη. Στα έργα αυτά καθοριστική υπήρξε η συνδρομή χριστιανών ηγεμόνων της Μολδοβλαχίας. H δήμευση των μοναστηριακών κτημάτων από τον σουλτάνο Σελίμ Β΄ το 1569 οδήγησε σε νέα οικονομική κρίση τη Μονή, ενώ λόγω της άστατης κατάστασης δεν άργησε να επικρατήσει το ιδιόρρυθμο καθεστώς, όπως και σε όλες τις άλλες αγιορειτικές Μονές.

Το γεγονός της απώλειας σημαντικών βυζαντινών και μεταβυζαντινών εγγράφων από το αρχείο της Μονής, μας στερεί τη δυνατότητα να γνωρίζουμε σε ικανοποιητικό βαθμό την ιστορία της κατά τούς επόμενους βυζαντινούς αιώνες. Μας έχουν διασωθεί όμως σποραδικές πληροφορίες ότι αλώθηκε το 1285 από πειρατές και πολλοί μοναχοί σφαγιάσθηκαν, ενώ το έτος 1307 λεηλατήθηκε από τους Καταλανούς μισθοφόρους. Ωστόσο, κατά τον 14ο αιώνα τέθηκε υπό βασιλική πρόνοια και χαρακτηρίζεται στα έγγραφα αυτής της περιόδου ως «σεβασμία βασιλική μονή». Την περίοδο αυτή πραγματοποιήθηκαν σημαντικές οικοδομικές εργασίες.

Έως το 1078 η Μονή είχε οδηγηθεί σε σταδιακή παρακμή, χωρίς, παραταύτα, να εγκαταλειφθεί ποτέ, όπως συνέβη με δεκάδες άλλες Μονές. Αφετηρία για την ανάκαμψή της απετέλεσε η άφιξη κατά το έτος 1078 του μεγάλου δρουγγαρίου της βίγλας, Στεφάνου, με σκοπό να ασπασθεί το μοναχικό βίο. Ο Στέφανος, καταγόμενος από επιφανή οικογένεια των Αθηνών και διαθέτοντας σημαντική περιουσία, παρέλαβε από τον Πρώτο του Αγίου Όρους τη Μονή, δίνοντας μάλιστα ένα σεβαστό χρηματικό ποσό για τη συντήρηση του ναού του Πρωτάτου, και εγκαταστάθηκε σ’ αυτήν μαζί με τους τρείς ακολούθους του που τον συνόδευαν. Εκάρη σύντομα μοναχός, λαμβάνοντας το όνομα Συμεών και ταυτοχρόνως την προσωνυμία «ηγιασμένος», ανέλαβε την ηγουμενία της Μονής και επιδόθηκε σε σημαντικό ανακαινιστικό έργο της σχεδόν ερειπωμένης Μονής, γεγονός που τον κατέστησε νέο κτήτορά της.

Ο όσιος Ξενοφών μερίμνησε για την ανοικοδόμηση ενός μετρίων διαστάσεων μοναστηριακού συγκροτήματος και συνέταξε Διαθήκη ή Τυπικό, με το οποίο ρυθμίζονταν διάφορα θέματα λειτουργίας του κοινοβιακού βίου των πατέρων της Μονής. Από το έτος 1018 την ηγουμενία της Μονής ανέλαβε, μετά την παραίτηση του οσίου Ξενοφώντος, ο αδελφός του Θεόδωρος και διηύθυνε τα της Μονής τουλάχιστον ως το έτος 1035. Το έτος αυτό η Μονή μνημονεύεται για πρώτη φορά, προφανώς μετά την οσιακή κοίμηση του πρώτου κτήτορα, προς τιμήν του ως «του αγίου Γεωργίου του Ξενοφώντος».

Οι αρχαιότερες ιστορικές μαρτυρίες για τη Μονή προέρχονται από δύο Βατοπαιδινά έγγραφα των ετών 998 και 1001, τα οποία υπογράφει ο πρώτος κτήτοράς της όσιος Ξενοφών ως «μοναχός και ηγούμενος Μονής του αγίου Γεωργίου». Ο όσιος Ξενοφών, ο οποίος μνημονεύεται και στο Βίο του οσίου Αθανασίου του Αθωνίτου, κατείχε σημαντική μόρφωση, όπως διαφαίνεται από τα έγγραφα που ιδιοχείρως συνέταξε, και συμμετείχε ενεργά σε διάφορες υποθέσεις Μονών του Αγίου Όρους, συνυπογράφοντας τα σχετικά έγγραφα, ως το 1017, έτος χρονολογήσεως του τελευταίου εξ αυτών. Από αυτόν τον όσιο πήρε το όνομά της η Μονή, όπως υποστηρίζει απερίφραστα ο μοναχός Ιάκωβος Νεασκητιώτης στο έργο του «Αθωνιάς» του 19ου αιώνα.

Παλαιά, ευλαβής παράδοση της Μονής, βασιζόμενη σε μαρτυρίες της τέχνης και της υμνογραφίας, συνδέει την ίδρυσή της με το πρόσωπο του αγίου Ξενοφώντος του Συγκλητικού κατά τον 6ο μ.Χ. αιώνα και ειδικότερα με την ανέγερση ενός μικρού ναΐσκου αφιερωμένου στον άγιο Δημήτριο, περιστοιχιζόμενου από κάποια οικήματα. Πρόκειται για παράδοση που ανάγει την ίδρυση της Μονής στην περίοδο της προϊστορίας του ιερού Άθωνος, της άδηλης φάσεως του αγιορειτικού Μοναχισμού, την οποία σε ορισμένες όμως περιπτώσεις έρχονται να επιβεβαιώσουν τα τεκμήρια πρόσφατων αρχαιολογικών ανασκαφών.