Posts in category: Η ιστορία αρχίζει…1 – Παντοκράτορος

Το Καθολικό της Ιεράς Μονής Παντοκράτορος εγκαινιάστηκε το 1362/3 από τον πατριάρχη Κάλλιστο Α´, ο οποίος και ανακήρυξε την Μονή πατριαρχική. Σε αυτήν την εποχή ανάγεται η τοιχογράφισή του από κάποιον κορυφαίο βυζαντινό ζωγράφο, το όνομα του οποίου δεν σώθηκε. Από την ίδια εποχή έρχονται και δύο φορητές εικόνες του Χριστού Παντοκράτορα, η μία στο σκευοφυλάκιο του Μοναστηριοὐ και η άλλη στο μουσείο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη. Στο αυτόξυλο πλαίσιο της δεύτερης, κάτω δεξιά, διατηρείται ακόμα η μορφή του κτήτορα Ιωάννη του πριμικηρίου. Κατά την ίδια συγκυρία οι κτήτορες προίκισαν το Μοναστήρι και με πολλά άλλα έργα τέχνης, αντικείμενα και κειμήλια, κάποια από τα οποία φυλάσσονται ακόμα στη Μονή με ιδιαίτερη φροντίδα.

Η αφιέρωση στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού έχει ιδιαίτερο νόημα μέσα στο ιστορικό πλαίσιο όπου έγινε.

Στην Διαθήκη που έγραψε τον Αύγουστο του 1384 ο Ιωάννης αναφέρει: «᾽Ἐπειδ(ὴ) τοίνυν πρὸ χρόνων πολλῶν, ἔτι περιόντος τοῦ μακαριωτάτου μου ἐκείνου αὐταδέλφου περιφανεστάτου μεγάλου στρατοπεδάρχου, μον(ὴν) ἀμφότεροι τῷ Παντοκράτορι Χ(ριστ)ῷ κ(α)τ(ὰ) τὸ περιφανέστατον καὶ λαμπρότ(α)τ(ον) ἅγιον ὄρο(ς) τοῦ Ἄθω ἐκ βάθρων αὐτῶν ἀνεγείραμ(εν), ἐκείνου τε ἐφεξῆς τὸ ζῆν ἐκμετρήσαντος, μόνος αὐτὸς περιλειφθεὶς, τὸ λειπόμενόν τε τῆς τελεί(ας) ἀνεπλήρωσα ἀνακτίσεως, πλεῖστα τε καὶ κάλλιστα κτήματα καὶ πράγμ(α)τ(α) ἐν διαφόροις τόποις καὶ κατ᾽ αὐτὸ δὴ τὸ Ἅγιον Ὄρο(ς) προσκυρώσ(ας), συνεργῷ μέχρι τοῦ νῦν ὅσον πρὸ(ς) τὴν ἡμετέραν ἔρχεται προθυμί(αν) καὶ δύναμιν οἰκεί(αις) ταῖς ἐξόδοις καὶ ἀναλώμασι...». (Πριν πολλά χρόνια, όσο ήταν ακόμη εδώ ο μακαρίτης ο αδερφός μου, ο επιφανής μέγας στρατοπεδάρχης, χτίσαμε μαζί εξ᾽ ολοκλήρου στο επιφανές και λαμπρότατο Άγιον Όρος ένα μοναστήρι, και το αφιερώσαμε στον Παντοκράτορα Χριστό. Από τότε λοιπόν που εκείνος έφυγε από την ζωή, ανέλαβα μόνος μου ό,τι απέμενε για την πλήρη ολοκλήρωση των οικοδομών και, αφού διασφάλισα για το μοναστήρι πολλά και όμορφα κτήματα και εξαρτήματα που βρίσκονται σε διάφορους τόπους αλλά και στο ίδιο το Άγιον Όρος, συνεχίζω να συνεργώ μέχρι και τώρα , αν και με αποκλειστικά δικά μου έξοδα, όσο μού το επιτρέπουν η προθυμία και οι δυνατότητές μου...). Πέθανε μάλλον πριν τον Μάιο του 1387 και ενταφιάστηκε στο Μοναστήρι, πλάι στον αδερφό του.

Την Ιερά Μονή του Παντοκράτορος ίδρυσαν δυο αδέλφια, ανώτατοι αξιωματικοί του Βυζαντίου, σε δύσκολη εποχή, όταν για την ζωή της Αυτοκρατορίας ο χρόνος μετρούσε ήδη αντίστροφα. Ο Αλέξιος ήταν μέγας πριμικήριος (ενδέκατος στην τάξη του κράτους) και ο Ιωάννης πρωτοσέβαστος, τον καιρό που υπό την ηγεσία των δυο αδελφών η Αυτοκρατορία ανέκτησε από τους Σέρβους την κάτω κοιλάδα του Στρυμόνα με την Χρυσούπολη, από τους Τούρκους την Ανακτορόπολη, παραθαλάσσια πόλη 15 χιλιόμετρα δυτικά της σημερινής Καβάλας, και ασφάλισαν την Θάσο. Τον Μάρτιο του 1357 ο αυτοκράτορας Ιωάννης Ε´δέχτηκε το αίτημά τους και τους παραχώρησε την διοίκηση και τους φόρους των περιοχών που είχαν κατακτήσει. Τότε περίπου τα δυο αδέλφια έθεσαν τα θεμέλια για την ίδρυση της Ιεράς Μονής Παντοκράτορος. Μεταξύ Απριλίου και Ιουνίου της ίδιας χρονιάς αμφότεροι προήχθησαν. Ο μεν Αλέξιος έγινε μέγας στρατοπεδάρχης, ο δε Ιωάννης πήρε το αξίωμα του αδερφού του κι έγινε μέγας πριμικήριος. Οι χωρικοί των περιοχών αυτών τούς αποκαλούν «ἅγιοι ἡμῶν αὐθένται». Ο Αλέξιος, μάλλον άγαμος, πέθανε μεταξύ Μαρτίου 1368 και Φεβρουαρίου 1369 και ενταφιάστηκε στο Μοναστήρι. Ο Ιωάννης που ήταν παντρεμένος με την Άννα Ασανίνα, κοντινή συγγενή του αυτοκράτορα, συνέχισε μόνος την φροντίδα για την ίδρυση της Μονής και το 1384 είχε ήδη αποσυρθεί εκεί ως μοναχός, προφανώς μετά τον θάνατο της συζύγου του.