Τοιχογραφία της Αποκαλύψεως εντός του Καθολικού.

ΤΟΥ ΚΑΘΟΛΙΚΟΥ

ΤΟΥ ΚΑΘΟΛΙΚΟΥ

Ταυτόχρονα σχεδόν με την προσθήκη του νάρθηκα και του κωδωνοστασίου στο Καθολικό, οι ιθύνοντες της Μονής φρόντισαν για την τοιχογράφηση του εσωτερικού του. Ο εντοίχιος διάκοσμος εκτελέστηκε διαδοχικά από διαφορετικά καλλιτεχνικά συνεργεία σε τρείς φάσεις πού αντιστοιχούν στην τριμερή διάρθρωση του συγκροτήματος.
Αρχικά διακοσμήθηκε ο ναός από το καλλιτεχνικό συνεργείο του μοναχού-ζωγράφου Δαμασκηνού του εξ Ιωαννίνων το 1716. Δεν είναι γνωστό αν είχε προηγηθεί κάποια άλλη φάση διακόσμησης στα 150 χρόνια που είχαν μεσολαβήσει από την ανέγερση του ναού. Ο μοναχός Δαμασκηνός υπήρξε ο παραγωγικότερος ζωγράφος του Αγίου Όρους στις αρχές του 18ου αιώνα στη μνημειακή ζωγραφική, χωρίς να υστερεί και στην παραγωγή φορητών εικόνων. Αρχικά, εργάστηκε ως μέλος ενός συνεργείου που κλήθηκε να τοιχογραφήσει μικρούς ναούς και παρεκκλήσια στην Ιερά Μονή Χιλανδαρίου και Βατοπαιδίου. Αργότερα αυτονομήθηκε και ως ηγέτης πλέον καλλιτεχνικού συνεργείου, μετά από μία δραστηριότητα σε μικρά παρεκκλήσια, κέρδισε την αποδοχή των αγιορειτών που του εμπιστεύθηκαν έργα μεγάλης κλίμακας (τράπεζα Ιεράς Μονής Δοχειαρίου, εξωνάρθηκας καθολικού Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου, ναός Κουκουζέλισσας στην ΙΕρά Μονή Μεγίστης Λαύρας). Η τοιχογράφηση του Καθολικού της Ιεράς Μονής Καρακάλλου είναι έργο της ωριμότητάς του. Τέσσερα χρόνια αργότερα θα πραγματοποιήσει το τελευταίο εντοίχιο έργο του, τον ναό της Παναγίας Κουκουζέλισσας στην Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας.
Όπως σε όλα τα έργα του, ο Δαμασκηνός, έχοντας μία εμπειροτεχνική σχέση με την ζωγραφική, βασίζεται στα εικαστικά πρότυπα που διαμόρφωσαν οι μεγάλοι Κρητικοί ζωγράφοι τόσο στην τεχνοτροπία, όσο και στην θεματική διάρθρωση του διακόσμου. Το εικονογραφικό πρόγραμμα του ναού βασίζεται στις γενικές αρχές που διαμορφώθηκαν στις τοιχογραφήσεις των αγιορειτικών καθολικών τον 16ο αιώνα. Ο πυρήνας του προγράμματος είναι ένας ιδιαίτερα εκτεταμένος χριστολογικός κύκλος με περισσότερες από 50 παραστάσεις, από τον Ευαγγελισμό μέχρι την Ανάληψη, που κυριαρχεί σε όλες τις επιφάνειες της θολοδομίας. Όλες οι υπόλοιπες παραστάσεις επιλέγονται με σκοπό να υπομνηματίσουν τον κύριο χριστολογικό κύκλο ως δογματικά και λειτουργικά σχόλια στην θεία Ενσάρκωση. Ο κύκλος της Θεοτόκου διατηρεί μία αυτονομία στον δυτικό τοίχο όπου, με άξονα την κεντρική παράσταση της Κοίμησης, διατάσσονται ακόμη τέσσερις παραστάσεις που συγκλίνουν στις άλλες δύο κύριες Θεομητορικές εορτές (Γενέσιο και Εισόδια). Το πρόγραμμα ολοκληρώνεται με τις ζώνες των μεμονωμένων μορφών, στις οποίες περιλαμβάνονται επιλεκτικά, εκτός από τα σημαντικότερα πρόσωπα της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, εκπρόσωποι από το αγιολόγιο της Εκκλησίας. Λόγω της αφιέρωσης του ναού στους δώδεκα Αποστόλους, ολόσωμοι Απόστολοι εντάσσονται στον τρούλο, σε δεύτερη ζώνη κάτω από τους Προφήτες. Επιπλέον, στα μέτωπα των καμαρών προβάλλεται μέσα σε μετάλλια ένας σημαντικός αριθμός από τον κύκλο των Εβδομήκοντα Αποστόλων.
Η τεχνοτροπία του Δαμασκηνού εκπροσωπεί τις αισθητικές προτιμήσεις των αγιορειτών της εποχής αυτής. Παρά το γεγονός ότι είναι σαφώς υποδεέστερη των προτύπων του, η ζωγραφική αυτή δείχνει την καταλυτική επίδραση των μεγάλων Κρητικών ζωγράφων, η αίγλη των οποίων συνέχιζε να επισκιάζει τα παλαιότερα έργα της βυζαντινής περιόδου.

Το Καθολικό του Ιερού Ησυχαστηρίου Τιμίου Προδρόμου Ακριτοχωρίου.

ΤΟ ΙΕΡΟ ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΟ
ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

ΤΟ ΙΕΡΟ ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

Εκτός των ανωτέρω, στο πνευματικό έργο πoυ επιτελείται σήμερα από τον καθηγούμενο της Μονής, Αρχιμανδρίτη Aλέξιο, εντάσσεται και η δημιουργία και λειτουργία του Ιερού Ησυχαστηρίου του Τιμίου Προδρόμου στο Ακριτοχώρι Σιδηροκάστρου. Στο γυναικείο αυτό Ησυχαστήριο ασκούνται περισσότερες από σαράντα μοναχές, υπό την εμπνευσμένη πνευματική καθοδήγηση της καθηγουμένης του Ιερού Ησυχαστηρίου γεροντίσσης Ιακώβης, επιτελώντας ένα πνευματικό έργο που λειτουργεί αναζωογονητικά όχι μόνο για τους κατοίκους των πέριξ περιοχών, αλλά και πολλών άλλων περιοχών της Ελλάδος. Κόσμημα πραγματικό αποτελεί το νεοπαγές Καθολικό του Ησυχαστηρίου, κτισμένο κατά αρχιτεκτονική μίμηση της Αγίας Σοφίας της Αχρίδας.

Μια όμορφη γωνιά της αυλής της Μονής.

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Σήμερα βρίσκονται εν λειτουργίᾳ εντός του Αγίου Όρους το μετόχι του Αγίου Φιλίππου και τα Κελλιά των Αγίων Θεοδώρων, του Αγίου Τρύφωνος και του Αγίου Νεκταρίου.
Εκτός του Αγίου Όρους εξακολουθεί να υφίσταται το Μετόχι του Σωτήρος στη Σκόπελο, στο οποίο υπάγονται άλλα δύο μετόχια στο ίδιο νησί, του Αγίου Ιωάννου στόν Κάμπο και της Αγίας Τριάδος.

Λεπτομέρεια της αυλής, όπου διακρίνεται πήλινο πιθάρι.

ΜΕΤΟΧΙΑ
ΕΚΤΟΣ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

ΜΕΤΟΧΙΑ ΕΚΤΟΣ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

Η Μονή κατείχε ένα μεγάλο μετόχι στην περιοχή του Στομίου, στην Καλαμαριά, γνωστό κυρίως με την τουρκική του ονομασία «Τσαλί-μετόχι», με εκκλησία του Αγίου Τρύφωνος. Επίσης κατείχε το μονύδριο των Ιερομνήμων στα Βούρβουρα μαζί με την πολύ μεγάλη έκτασή του, το οποίο της είχε δωρίσει ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β΄, το μετόχι του Αγίου Γεωργίου στην Ιερισσό και το ομώνυμο στη Ζαβερνίκεια, το μετόχι της αγίας Κυριακής στο Στρυμόνα, το μετόχι του Αγίου Δημητρίου Zdrelea στην Ολτενία, στον Άγιο Νικόλαο Χαλκιδικής, στη Σκόπελο, στη Λήμνο, στη Μυτιλήνη και αλλού.
Προσφάτως, επίσης, ταυτίσθηκε το μονύδριο της Θεοτόκου στην περιοχή του Ιπποδρομίου της Θεσσαλονίκης, που αφιερώθηκε στην Ιερά Μονή Ξενοφώντος από το μοναχό Λαυρέντιο Κλάδωνα το 1324, με το ναό της Νέας Παναγίας.

Καμινάδες στην οροφή κτηρίου της Μονής.

ΚΕΛΛΙΑ

ΚΕΛΛΙΑ

Στην κυριότητα της Μονής είχαν περιέλθει κατά το παρελθόν αρκετές κτήσεις εντός και κυρίως εκτός του Αγίου Όρους. Καταγράφονται ως μετόχια, κελλιά ή απλώς κτήσεις της Μονής εντός του Αγίου Όρους, η Μονή του Αγίου Νικολάου του Χρυσοκαμάρου με τα κτήματά της, το μονύδριο του προφήτου Δανιήλ, η Μονή Φαλακρού, το μονύδριο του Μακρυγένους, το μονύδριο του Μονοξυλίτου, το γειτονικό μονύδριο του Ματζούκη, το μονύδριο του Αγίου Φιλίππου και το μονύδριο του Εφραίμ.

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.

ΟΙ «ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ»
ΚΑΙ Η ΣΚΗΤΗ

ΟΙ «ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ» ΚΑΙ Η ΣΚΗΤΗ

Η Σκήτη του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου υπήρξε επίσης ιδιαιτέρως προσφιλής στο μεγάλο Σκιαθίτη λογοτέχνη Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, ο οποίος για κάποιο χρονικό διάστημα ασκήτευσε σε μία καλύβη της, καθώς και στον εξάδελφό του, μοναχό Ανδρόνικο, τον επίσης γνωστό λογοτέχνη Αλέξανδρο Μωραϊτίδη που μόνασε στην ίδια καλύβη για λίγο καιρό.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στη Σκήτη Ξενοφώντος εγκαταβίωσε για μικρό χρονικό διάστημα και ο οσιομάρτυρας Ακάκιος, ο οποίος προετοιμάσθηκε για το μαρτύριο κοντά στον πνευματικό παπα-Νικόλαο.

Η σκήτη του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.

Η ΣΚΗΤΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ
ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

Η ΣΚΗΤΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

Εξάρτημα της Μονής αποτελεί η Σκήτη του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, η οποία βρίσκεται σε μικρή απόσταση βορειοανατολικά της Μονής και ιδρύθηκε το 1753, όταν συντάχθηκε ο πρώτος Κανονισμός της, ενώ το Κυριακό της εγκαινιάσθηκε το 1766. Παλαιότερα αριθμούσε περί τις σαράντα Καλύβες, ενώ σήμερα κατοικούνται πολύ λιγότερες. Στη Σκήτη Ξενοφώντος εγκαταβίωσαν κατά περιόδους σημαντικές προσωπικότητες, όπως ο ιερομόναχος Σάββας ο Πελοποννήσιος, ο οποίος έλαβε αργότερα την προσωνυμία «κοινοβιάρχης», επειδή διετέλεσε πρώτος ηγούμενος της Ιεράς Μονής Αγίου Παντελεήμονος κατά την επανακοινοβιοποίησή της το 1803.
Στην Ξενοφωντινή Σκήτη εμόνασε κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα ο γέρων Ιλαρίων ο υμνογράφος, ο οποίος συνέθεσε Κανόνες στην Παναγία και σε αρκετούς Αγίους, έργα τα οποία αντέγραψε ιδιοχείρως σε δύο κώδικες, οι οποίοι φυλάσσονται στην Καλύβη των Αγίων Αποστόλων.

Η κατασκευή της Μονής γίνεται αποκλειστικά από φυσικά υλικά, με σεβασμό στην αγιορείτικη παράδοση.

ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ
ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

Δυστυχώς, η καταστροφική πυρκαγιά που ξέσπασε στις 24 Φεβρουαρίου του 1817 στη νεόδμητη τότε νοτιοδυτική πτέρυγα, αποτέφρωσε πολύτιμα έγγραφα του αρχείου της Μονής και κειμήλιά της, καθώς και σπουδαία χειρόγραφα της Βιβλιοθήκης, γεγονός που επέφερε σημαντικά κενά στις γνώσεις μας για το ιστορικό παρελθόν της Μονής. Κατά τους επόμενους αιώνες είτε προστέθηκαν νέοι κώδικες στη Βιβλιοθήκη, όπως το πολύτιμο, διακοσμημένο σλαβονικό περγαμηνό τετραευάγγελο, το οποίο δώρισε στη Μονή ο ηγεμόνας της Μολδαβίας Αλέξανδρος Lapusneanu, είτε αφαιρέθηκαν, όταν το 1596 η Μονή αναγκάστηκε κάτω από δύσκολες περιστάσεις να πωλήσει στην Ιερά Μονή Ξηροποτάμου άγνωστο αριθμό χειρογράφων.Στη Βιβλιοθήκη απαντώνται σήμερα σημαντικά μεταβυζαντινά χειρόγραφα.

Τόμοι του 18ου αιώνα στη βιβλιοθήκη της Μονής.

ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

Η Βιβλιοθήκη της Μονής στεγάζεται σε ασφαλή χώρο στη νοτιοδυτική πλευρά και αποτελείται από χειρόγραφα και έντυπα βιβλία. Ειδικότερα, περιλαμβάνει περίπου 550 χειρόγραφα, εκ των οποίων 8 περγαμηνά και τρία λειτουργικά περγαμηνά ειλητάρια. Μεταξύ αυτών σημαντικός είναι ο αριθμός των μουσικών χειρογράφων, ενώ αρκετά από τα νεώτερα χειρόγραφα, κυρίως ακολουθίες, δεν είναι ακόμη γνωστά στο ευρύ κοινό, αφού δεν έχουν περιληφθεί στους έντυπους καταλόγους που έχουν κυκλοφορήσει. Στο χώρο της Βιβλιοθήκης φυλάσσονται, επίσης, περίπου 15.000 έντυπα βιβλία, παλαίτυπα και νεώτερα βιβλία. Η Μονή διαθέτει μία από τις μεγαλύτερες συλλογές παλαιτύπων στο Άγιον Όρος σήμερα.

Το εσωτερικό της έκθεσης του Σκευοφυλακίου.

ΣΠΑΝΙΑ ΕΡΓΑ

ΣΠΑΝΙΑ ΕΡΓΑ

Στο Σκευοφυλάκιο, μεταξύ πολλών άλλων, εκτίθενται άριστα δείγματα χρυσοκεντητικής (επιτάφιοι, επιτραχήλια), αργυροχοΐας (ασημένια δισκοπότηρα, σταυροί αγιασμού, ασημένια εξαπτέρυγα, εγκόλπια και άλλα εκκλησιαστικά σκεύη) και μικροτεχνίας, τα οποία υπηρέτησαν από αιώνες τις λατρευτικές ανάγκες των πατέρων.
Στον εκδεδομένο «Οδηγό της Εκθέσεως των Κειμηλίων» μπορεί ο επισκέπτης της Μονής να λάβει πληροφορίες για τα σημαντικότερα από τα κειμήλιά της, τα οποία εκτίθενται στο Σκευοφυλάκιο.