Monthly Archives: Μάιος 2020

Στο Σκευοφυλάκιο της Μονής, το οποίο βρίσκεται στη νότια πτέρυγα και εγκαινιάσθηκε κατά την εορτή της χιλιετηρίδος της (1998), φυλάσσονται ιερά κειμήλια που κατόρθωσε να διατηρήσει υπό την κυριότητά της η Μονή κατά τον υπερχιλιετή βίο της, ταξινομημένα μάλιστα ειδολογικά και τοποθετημένα σε προθήκες με τρόπο που διευκολύνει τον προσκυνητή να τα θαυμάσει και να δοξολογήσει τον δωρεοδότη Κύριο.

Το εσωτερικό της Τράπεζας είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες που χρονολογούνται στο έτος 1496/7, σύμφωνα με σχετική επιγραφή, ενώ κατά τόπους υπάρχουν μεταγενέστερα στρώματα και επιζωγραφίσεις. Όταν έγιναν οι αρχικές τοιχογραφίες υπήρχε ήδη στη θέση της η σημερινή ξύλινη στέγη. Αυτό το γεγονός χρονολογεί και τη στέγη στα τέλη του 15ου αιώνα. Πρόκειται για ένα σπάνιο, χρονολογημένο παράδειγμα ξύλινης στέγης, που διασώζει τα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά της εποχής. Διατηρείται στο μεγαλύτερο μέρος της και σε καλή κατάσταση. Είχε δεχτεί ορισμένες επισκευές από τον 17ο ως τον 19ο αιώνα και αποκαταστάθηκε στη δεκαετία του 1970.

Η Τράπεζα έχει σε κάτοψη ένα τραπεζοειδές σχήμα, λόγω της ένταξής της ανάμεσα σε δύο προϋπάρχοντα τείχη. Μία σειρά πέντε δίλοβων (διπλών) παραθύρων φωτίζει το χώρο από τον δυτικό τοίχο. Όλα τα δίλοβα παράθυρα έχουν μαρμάρινους κιονίσκους και κιονόκρανα, τα περισσότερα σε δεύτερη χρήση.
Ο χώρος καλύπτεται από ξύλινη στέγη, όπου κατασκευάστηκε πριν λίγες δεκαετίες ένα περίτεχνο ταβάνι, σε αντικατάσταση ενός παλιότερου απλής μορφής.

Κατά την πάγια μοναχική συνήθεια, σύμφωνα με την οποία ακόμη και η προσέλευση των μοναχών στο φαγητό εντάσσεται στο πλαίσιο της καθ’ ημέραν λειτουργικής ζωής τους, η Τράπεζα της Μονής είναι δομικά συνδεδεμένη με το παλαιό Καθολικό της, αφού σε αυτήν οδηγεί η κλίμακα που ξεκινά από τον εξωνάρθηκα του Καθολικού. Καταλαμβάνει τον ανώτατο όροφο ενός κτηριακού όγκου που υλοποιήθηκε στα τέλη του 15ου αιώνα.
Κάτω από την Τράπεζα, υπήρχε το δοχείον της μονής, όπου φυλάσσονταν οι προμήθειες, ενώ στην ισόγεια στάθμη ήταν το βορδοναρείον (οι στάβλοι). Τότε δημιουργήθηκε και το κτίριο της εστίας (μαγειρείο) του Μοναστηριού αμέσως στα βόρεια της Τράπεζας, το οποίο είχε τον κλασικό σχεδιασμό ενός τετράγωνου σε κάτοψη χώρου, με τη φωτιά στο κέντρο και θολοσκέπαστου, με κεντρική καπνοδόχο.

Τράπεζα σε μία αγιορείτικη Μονή ονομάζεται το κτήριο εκείνο στο οποίο οι μοναχοί συγκεντρώνονται όλοι μαζί και σε συγκεκριμένη ώρα για το φαγητό τους. Το φαγητό είναι ανάλογο με την εκκλησιαστική περίοδο που διανύεται και διαφέρει σημαντικά τις ημέρες τις νηστείας. Μάλιστα, κατά τις ημέρες της νηστείας, οι μοναχοί προσέρχονται στην Τράπεζα μόνο μία φορά.
Ακόμη και η ώρα του φαγητού είναι μία ιερή στιγμή, που ο νους του μοναχού δεν πρέπει να παρασύρεται σε άτοπες σκέψεις. Γι’ αυτό, κατά τη διάρκεια του φαγητού, ένας αναγνώστης διαβάζει, εις επήκοον όλων, κάποιο διδακτικό, συνήθως πατερικό, κείμενο.Επειδή στην Τράπεζα παρατίθεται το εορταστικό γεύμα των μεγάλων εορτών και των πανηγύρεων της Μονής με ιδιαίτερο τελετουργικό, τα κτίρια είναι συνήθως περίτεχνα διακοσμημένα.

Ο πύργος των αγίων Αποστόλων είναι ένα ιδιόμορφο κτίσμα που προστέθηκε το 1661/2 μέσα από το τείχος και την εξωτερική πύλη της Μονής, έχοντας μάλλον ως κύριο σκοπό να στεγάσει στην κορυφή του το ομώνυμο παρεκκλήσι. Ολόκληρος ο κτηριακός όγκος φέρεται πάνω σε κτιστούς πεσσούς (κολώνες). Τον 17ο αιώνα πρέπει να προστέθηκε και το πρόπυλο έξω από την είσοδο της Μονής.

Στην υστεροβυζαντινή εποχή, η είσοδος της Μονής μεταφέρθηκε στη σημερινή της θέση. Στα τέλη του 15ου αιώνα πρέπει να σχηματίστηκε η κατώτερη στάθμη του πύργου του αγίου Στεφάνου.
Έχει συνολικά τρεις μόνο στάθμες, με ξύλινα πατώματα και ξύλινη στέγη, αλλά η ισόγεια στάθμη έχει μεγάλο ύψος, περίπου δύο ορόφων. Στην ισόγεια στάθμη του είχαν σχηματιστεί δύο πύλες οι οποίες έφεραν πορτόφυλλα ώστε για να μπει κανείς στο Μοναστήρι διέσχιζε διαδοχικά τρείς πύλες. Στην τρίτη στάθμη του πύργου βρίσκεται και το παρεκκλήσι του αγίου Στεφάνου.

Στον αρχικό, βυζαντινό περίβολο της Μονής Ξενοφώντος φαίνεται ότι δεν είχε κτιστεί κάποιος μεγάλος οχυρός πύργος, ανάλογος των άλλων πολύ γνωστών αγιορειτικών παραδειγμάτων. Τα τείχη που περιέκλειαν τη Μονή ήταν απλά και υπήρχε μόνο ένας μικρός πύργος στη νοτιοανατολική γωνία του εξωτερικού περιβόλου, που προστάτευε την τότε είσοδο της Μονής, απειλώντας (από απέναντι) τα νώτα των επιτιθεμένων σ’ αυτήν.
Σήμερα, ως πύργοι της Μονής θεωρούνται δύο πυργόμορφα κτίσματα που δεσπόζουν στην είσοδο της Μονής, τα οποία σχηματίστηκαν σε μεταγενέστερες εποχές. Είναι ο πύργος του Αγίου Στεφάνου στο εσωτερικό και ο πύργος των Αγίων Αποστόλων στο εξωτερικό. Ο πύργος του Αγίου Στεφάνου είναι ο ψηλότερος από τους δύο.

Το νέο Καθολικό της Μονής, που επιβάλλεται με τη μεγαλοπρέπειά του και είναι το μεγαλύτερο Καθολικό στο Άγιον Όρος σήμερα, δεσπόζει στο βορειοδυτικό αύλειο χώρο, προς τον οποίο επεκτάθηκε η Μονή. Χρονολογείται στις αρχές του 19ου αιώνα, ενώ άρχισε να κατασκευάζεται συστηματικότερα μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1817. Ωστόσο, οι οικοδομικές εργασίες διακόπηκαν λίγο αργότερα, λόγω της έκρυθμης κατάστασης που δημιουργήθηκε στο Άγιον Όρος εξαιτίας της Επανάστασης του 1821, για να συνεχιστούν μετά το 1830.
Και το νέο Καθολικό της Μονής είναι αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο και ακολουθεί αρχιτεκτονικά τον αθωνικό τύπο.

«Καθολικό» ονομάζεται ο κεντρικός ναός, όπου τελείται η νυχθήμερος λατρεία του Θεού. Εντός του περιβόλου της Μονής δεσπόζουν τα δύο Καθολικά της. Το παλαιότερο εξ αυτών είναι μικρότερων διαστάσεων, αφιερωμένο στον προστάτη της Μονής άγιο Γεώργιο και καταλαμβάνει τον κεντρικό χώρο της παλαιάς Μονής. Αποτελεί ένα πραγματικό μνημείο τέχνης και χρονολογείται στα τέλη του 10ου και στις αρχές του 11ου αιώνα.
Αρκετά στοιχεία, όπως το παλαιό μαρμάρινο τέμπλο, έχουν διασωθεί από αυτήν την πρώιμη περίοδο, ενώ έχουν γίνει πολλές προσθήκες. Τέτοιες είναι η προσθήκη περί το 1400 ενός παρεκκλησίου αφιερωμένου στον Άγιο Λάζαρο, καθώς και η λιτή και οι πλάγιες κόγχες των χορών, στις αρχές του 16ου αιώνα.