Η Παναγία Γερόντισσα η Πυροσώτειρα. Φορητή εικόνα.

ΠΥΡΟΣΩΤΕΙΡΑ

ΠΥΡΟΣΩΤΕΙΡΑ

Και πιο πρόσφατα, πολλά θαύματα της Παναγίας μέσω της εικόνας της έχουν καταγραφεί. Στις 2 Δεκεμβρίου του 1948 εκδηλώθηκε πυρκαγιά στο αρχονταρίκι, η οποία τέθηκε γρήγορα εκτός ελέγχου και απειλούσε ολόκληρο το Μοναστήρι. Οι πατέρες πήραν γρήγορα ένα μικρό αντίγραφο της εικόνας και κάναν δέηση μπροστά στην φλεγόμενη πτέρυγα. Ο αέρας ξαφνικά στράφηκε προς την αντίθετη κατεύθυνση, η φωτιά στράφηκε προς τα ήδη καμμένα και έσβησε μόνη της. Οι μοναχοί δώσαν στο μικρό αντίγραφο της Γερόντισσας το προσωνύμιο Πυροσώτειρα και από τότε τιμούν την σωτήρια παρέμβασή της κάθε χρόνο στις 2 Δεκεμβρίου.

Το πηγάδι όπου παρέμεινε η εικόνα για 80 χρόνια.

Ο ΒΑΡΒΑΡΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΗΓΑΔΙ

Ο ΒΑΡΒΑΡΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΗΓΑΔΙ

Κάποτε, κατά τη διάρκεια μιας επιδρομής Σαρακηνών στο Μοναστήρι, οι πατέρες ρίξανε την εικόνα στο κοντινό πηγάδι. Έπειτα βρέθηκε χάρις στην οδηγία των συγγενών ενός από τους Σαρακηνούς· αυτός ο δυστυχής βάρβαρος θέλησε από ανόητη περιφρόνηση που είχε για το ιερό αυτό κειμήιο των Χριστιανών, να σκίσει την εικόνα και να την κόψει σε κομμάτια, για να ανάψει με αυτά το τσιγάρο του. Εκείνη την ώρα όμως έχασε την όρασή του, εξαιτίας μιας τέτοιας θρασύτητας, και η εικόνα έμεινε μέσα στο πηγάδι επί 80 χρόνια. Αυτός ο βάρβαρος στο τέλος της ζωής του, επειδή αγωνιούσε και μετανοούσε γι᾽ αυτή του την αφροσύνη και ήλπιζε να νιώσει ανακούφιση και παρηγοριά, διέταξε τους δικούς του να πάνε οπωσδήποτε μετά τον θάνατό του στο Άγιον Όρος και να ανακαλύψουν εκεί την άγια εικόνα που ο ίδιος και οι σύντροφοί του είχαν κρύψει στο πηγάδι. Έτσι οι συγγενείς του βάρβαρου που μετανόησε ήρθαν στο Μοναστήρι, εκπληρώνοντας την εντολή του και υπέδειξαν τον τόπο όπου ήταν ριγμένη η εικόνα, από όπου την έβγαλαν με τιμές. Τέτοια παράδοση διατηρείται στο Μοναστήρι γι᾽ αυτήν την θαυματουργή εικόνα.»

Σκεπαστός διάδρομος.

ΛΑΔΙ ΣΤΑ ΠΙΘΑΡΙΑ

ΛΑΔΙ ΣΤΑ ΠΙΘΑΡΙΑ

Στη νεότερη αργυρή απένδυση της εικόνας διακρίνεται ένα πιθάρι, το οποίο έγινε σε ανάμνηση θαύματος της Υπεραγίας Θεοτόκου. Κάποια μέρα, κι ενώ προσευχόταν μπροστά της ο ηγούμενος, γέμισαν θαυματουργικά με λάδι τα άδεια πιθάρια του Μοναστηριού. Η Παναγία Γερόντισσα οικονόμησε για τους μοναχούς της, απλά και πρακτικά. Το πιθάρι από το οποίο ανέβλυσε λάδι σώζεται ως προσκυνητάρι μέχρι σήμερα και δείχνει ότι το κάτω μέρος της πτέρυγας των κελλιών των πατέρων ήταν λαδαριό με οξυπύθμενους πίθους εμπεπηγμένους στην άμμο.

Η Παναγία η Γερόντισσα.

ΓΙΑ ΧΑΡΗ ΤΟΥ ΓΕΡΟΝΤΑ

ΓΙΑ ΧΑΡΗ ΤΟΥ ΓΕΡΟΝΤΑ

«...βρισκόταν μέσα στο ιερό. Κάποτε υπήρχε στο μοναστήρι ένας ηγούμενος ενάρετος και ηλικιωμένος, ο οποίος αρρώστησε και λίγο πριν πεθάνει του αποκαλύφθηκε η ώρα του θανάτου του. Επειδή λοιπόν ποθούσε πριν την αναχώρησή του για την αιώνια ζωή να καταξιωθεί τα αμόλυντα και ζωοποιά μυστήρια του Κυρίου μας, παρακαλούσε τον εφημέριο να επισπεύσει λίγο κατά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας. Ο εφημέριος δεν έδωσε καμία προσοχή στο αίτημα του ηγουμένου και προχωρούσε αργά. Άκουσε λοιπόν ξαφνικά την εικόνα της Θεοτόκου, που όπως είπαμε βρισκόταν τότε στο ιερό, να τον προστάζει να εκτελέσει την επιθυμία του ηγουμένου του. Γι᾽ αυτόν τον λόγο η άγια ευτή εικόνα πήρε το προσωνύμιο «Γερόντισσα».

Η Παναγία η Γερόντισσα και η ιστορία της εικόνος. Φορητή εικόνα του 19ου αιώνα.

ΑΝΩΤΕΡΑ ΕΠΙΣΚΙΑΣΙΣ

ΑΝΩΤΕΡΑ ΕΠΙΣΚΙΑΣΙΣ

Η θαυματουργή εικόνα συνδέεται με πολλές διηγήσεις και αναφορές για σωτήριες παρεμβάσεις στην πρόσφατη και παλιότερη ιστορία της Μονής. Τον κορμό της προφορικής ιστορίας για την εικόνα καταγράφει το 1861 το έργο Ἀνωτέρα ἐπισκίασις ἐπὶ τοῦ Ἄθω, που εκδόθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου εξηγείται και το ασυνήθιστο προσωνύμιο της Παναγίας. Σε σύγχρονη απόδοση το κείμενο αναφέρει: «Η άγια αυτή εικόνα παλιότερα...

Η Παναγία η Γερόντισσα

ΘΕΣΗ

ΘΕΣΗ

Στον βορειοανατολικό πεσό του καθολικού στέκεται ολόσωμη μέσα σε προσκυνητάρι η Θεοτόκος Γερόντισσα, η εφέστια εικόνα της Ιεράς Μονής Παντοκράτορος. Εκείνος που βρίσκεται στον κυρίως ναό νιώθει την θέση της ψηλής σιλουέτας μέσα στον χώρο, ακόμη και όταν δεν την κοιτάζει. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν οι κτήτορες την μετέφεραν από την Κωνσταντινούπολη ώστε να θεμελιώσουν το μοναστήρι, την τοποθέτησαν στο σημείο όπου είχαν επιλέξει και άρχισαν τις εργασίες. Το επόμενο πρωΐ, όμως, η εικόνα βρέθηκε στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα η Μονή. Οι κτήτορες την επανέφεραν στην αρχική θέση και συνέχισαν τις εργασίες. Την άλλη μέρα η εικόνα βρέθηκε για δεύτερη φορά στη σημερινή τοποθεσία της Μονής. Μετά και την τρίτη επανάληψη του θαύματος, οι κτίτορες αποφάσισαν να ακολουθήσουν την υπόδειξη της Παναγίας για τη θέση της Μονής. Η αρχική θέση που είχαν διαλέξει ταυτίζεται με εκείνην όπου βρίσκεται σήμερα το παρεκκλήσι του Αγίου Αθανασίου, 500 περίπου μέτρα βορειοδυτικά του μοναστηριού.

Ο διαβαστής πάνω στον άμβωνα.

ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΟΙΝΗ

ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΟΙΝΗ

Τραπέζια στρωμένα εκατέρωθεν του διαδρόμου κι ένας μοναχός μας δείχνει σβέλτα τις θέσεις μας. Περιμένουμε όρθιοι τους ψάλτες που μπαίνουν μαζί με το τροπάριο του αγίου που γιορτάζει. Καθόμαστε κι αρχίζουμε να τρώμε ενώ ένας μοναχός διαβάζει με ήρεμη φωνή τον βίο του αγίου που γιορτάζει. Οι περισσότεροι τρώνε σιωπηλά και ακούν, και ο απλός και αλλοτινός λόγος της αφήγησης έχει μια ζεστή επίγευση καμένου ξύλου, που δένει με του φαγητού. Με ενοχλεί που ορισμένοι επισκέπτες λίγο πιο πέρα μιλούν δυνατά μεταξύ τους, χωρίς να συναισθάνονται ότι προεξέχουν. Όταν συναντιέσαι με την ησυχία, είναι ευκαιρία να αναλογιστείς για λίγο πόσο θόρυβο συνήθισες να κουβαλάς. Ο Μοναχός Μωυσής γράφει « Ἡ ἡσυχία καὶ ἡ σιωπὴ εἶναι δύο πολύτιμες πέτρες τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Σ᾽ ἕνα κόσμο κι ἕνα αἰώνα ποὺ πολὺ θορυβεῖ καὶ φλυαρεῖ. Ἡ σιωπὴ τρομοκρατεῖ ὅσους θέλουν νὰ συναντηθοῦν μὲ ὅλους, ἐκτὸς τὸν ἑαυτό τους. »

Το κατζίον κατά τη διάρκεια της Τράπεζας

ΩΣ ΘΥΜΙΑΜΑ

ΩΣ ΘΥΜΙΑΜΑ

Περισυλλογή άγνωστης διάρκειας μέσα στη μυρωδιά, στο φως αλλά και στην ιδιότυπη υφή αιτιατότητας εκείνου του περίεργου κόσμου. Με επαναφέρουν απότομα τα κουδουνάκια του κατζίου που χτυπάνε στον ρυθμό του “Κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν σου”, κι από τη μια στιγμή στην άλλη έχουμε γιορτή. “Εἰσάκουσόν μου Κύριε”, άμεση επίκληση και τολμηρή, απαίτηση οικεία, που όμως ακούγεται σαν τραγούδι ζωηρό, σχεδόν χαρούμενο. Ποιός μπορεί να μιλάει έτσι στον Θεό; Η μελωδία παίζει ακόμη μέσα μου, ενώ ο εσπερινός έχει πια τελειώσει και πηγαίνουμε προς την τράπεζα για το δείπνο.

Εσπερινός

ΠΡΟΟΙΜΙΑΚΟΣ ΨΑΛΜΟΣ

ΠΡΟΟΙΜΙΑΚΟΣ ΨΑΛΜΟΣ

Ημίφως. Δύο αναμένες λαμπάδες και μερικά καντήλια φωτίζουν πρόσωπα ζωγραφισμένα. Ανάμεσα στα σκοτεινά τόξα μια φωνή διαβάζει: Ἐξομολόγησιν καὶ μεγαλοπρέπειαν ἐνεδύσω, ὁ ἀναβαλλόμενος φῶς ὡς ἱμάτιον... ὁ στεγάζων ἐν ὕδασι τὰ ὑπερῶα αὐτοῦ... ἄβυσσος ὡς ἱμάτιον τὸ περιβόλαιον αὐτοῦ... ὁ εξαποστέλλων πηγὰς ἐν φάραγξιν, ἀνὰ μέσον τῶν ὀρέων διελεύσονται ὕδατα... Βρίσκομαι να ταξιδεύω σε μέρη απρόσμενα. Όλα τα κατοικεί και τα συντροφεύει εκείνος που τα έφτιαξε, ο ζωοδότης, φαίνεται να πιστεύει ο Δαβίδ. ...ἐπ᾽ αὐτὰ τὰ πετεινά τοῦ οὐρανοῦ κατασκηνώσει, ἐκ μέσου τῶν πετρῶν δώσουσι φωνήν... Χορτασθήσονται τα ξύλα του πεδίου, αἱ κέδροι τοῦ Λιβάνου, ἃς ἐφύτευσας... ὄρει τὰ ὑψηλὰ τοῖς ἐλάφοις, πέτρα καταφυγὴ τοῖς λαγωοῖς... ἔθου σκότος καὶ ἐγένετο νῦξ, ἐν αὐτῇ διελεύσονται πάντα τὰ θηρία τοῦ δρυμοῦ, σκύμνοι ὠρυόμενοι τοῦ ἁρπᾶσαι καὶ ζητῆσαι παρὰ τῷ Θεῷ βρῶσιν αὐτοῖς... αὔτη ἡ θάλασσα ἡ μεγάλη καὶ εὐρύχωρος, ...δράκων οὔτος ὃν ἔπλασας ἐμπαίζειν αὐτῇ... Ἀνοίξαντός σου τὴν χείραν, τὰ σύμπαντα πλησθήσονται χρηστότητος, ἀποστρέψαντος δὲ σοῦ τὸ πρόσωπον, ταραχθήσονται... ὁ ἥλιος ἔγνω τὴν δύσην αὐτοῦ...Το σύμπαν ολόκληρο είναι ζωἠ και λόγος.

Η άλλοτε κάτω ή νότια αυλή, στο ύψος όπου ο τοίχος την χώριζε από την ψηλότερη βόρεια.

ΔΥΟ ΑΥΛΕΣ

ΔΥΟ ΑΥΛΕΣ

Διαβάζω πως το ανοιχτό τμήμα της αυλής, που είναι χαμηλώτερο, χωριζόταν ως τον 18ο αιώνα με τοίχο από το υψηλότερο, που περιβάλλει σαν διάδρομος στις τρεις πλευρές τον ναό, γιατί φιλοξενούσε κοσμικούς, εργάτες κλπ., ενώ οι μοναχοί κατοικούσαν το άλλο. Γι᾽ αυτά μας πληροφορεί ο γνωστός Ρώσος μοναχός περιηγητής Βασίλι Μπάρσκι, που περιέγραψε και σχεδίασε τη μονή το 1744. Το σήμαντρο όμως λέει πως ο εσπερινός είναι τώρα.